برنامه درسی

تاریخ تحلیلی اسلام، محمد نصیری، ویراست دوم

فصل اول: مباحث مقدماتی تاریخ

 فصل دوم: محیط پیدایش اسلام فصل

 سوم: تاریخ پیامبر اسلام

 فصل چهارم: از سقیفه تا قتل عثمان

فصل پنجم: نگاهی به حکومت امام علی(ع)

 فصل ششم: ایمه در دوره امویان

 فصل هفتم: ایمه در دوره عباسیان

تاریخ تحلیلی اسلام، محمد نصیری ویراست دوم

فصل اول: مباحث مقدماتی تاریخ

 فصل دوم: محیط پیدایش اسلام فصل

 سوم: تاریخ پیامبر اسلام

 فصل چهارم: از سقیفه تا قتل عثمان

فصل پنجم: نگاهی به حکومت امام علی(ع)

 فصل ششم: ایمه در دوره امویان

 فصل هفتم: ایمه در دوره عباسیان

تاریخ تحلیلی اسلام، محود نصیری ویراست دوم

فصل اول: مباحث مقدماتی تاریخ

 فصل دوم: محیط پیدایش اسلام فصل

 سوم: تاریخ پیامبر اسلام

 فصل چهارم: از سقیفه تا قتل عثمان

فصل پنجم: نگاهی به حکومت امام علی(ع)

 فصل ششم: ایمه در دوره امویان

 فصل هفتم: ایمه در دوره عباسیان

تاریخ تحلیلی اسلام، محمد نصیری ویراست دوم

فصل اول: مباحث مقدماتی تاریخ

 فصل دوم: محیط پیدایش اسلام فصل

 سوم: تاریخ پیامبر اسلام

 فصل چهارم: از سقیفه تا قتل عثمان

فصل پنجم: نگاهی به حکومت امام علی(ع)

 فصل ششم: ایمه در دوره امویان

 فصل هفتم: ایمه در دوره عباسیان

انقلاب اسلامی ایران؛ زمینه ها و پیامدها

1 بخش اول: مفاهیم و کلیات

 3 1. مفاهیم نظری 5 أ- پیشینه تاریخی 5 ب- انقلاب در لغت 5 ج- انقلاب در اصطلاح 6 1- انقلاب در جامعه‌شناسی 6 2- انقلاب در علوم سیاسی و تاریخ 7 د- تفاوت انقلاب با پدیده‌های اجتماعی دیگر 7 1- جنگ: war 8 2- رفرم: reform 8 3- کودتا: coupdetate 8 4- شورش: revolt 9 5- نهضت (جنبش) 9 هـ- انقلاب اسلامی 9 و- اسلام 10 ز- انقلاب‌های رنگی (مخملی) 10 نتیجه‌گیری 11 2. رویکردهای مختلف در تبیین انقلاب اسلامی 13 مقدمه 13 أ- رویکرد اقتصادی و انقلاب اسلامی 14 ب- رویکرد روان‌شناختی و انقلاب اسلامی 15 ج- رویکرد سیاسی و انقلاب اسلامی 17 د- رویکرد فرهنگی و انقلاب اسلامی 18 نتیجه‌گیری 19 3. چارچوب نظری مدل انقلاب اسلامی 21 مقدمه 21 مدل مطلوب برای تبیین انقلاب اسلامی

 22 1- نارضایتی 22 شاخص‌های نارضایتی انقلابی 23 شاخص‌های نارضایتی غیر انقلابی: 23 زمینه‌های نارضایتی در تاریخ معاصر ایران 23 1- 1- نارضایتی از ساختار سیاسی 24 1- 2- نارضایتی از ساختار اقتصادی 24 1- 3- نارضایتی از ساختار فرهنگی 25 1- 4- نفوذ استعمار و بیگانگان در ایران 25 2- عوامل تعیین کننده 26 2- 1- ایدئولوژی (مذهب تشیع) 26 2- 2- رهبری 26 2- 3- مردم 27 2- 4- نیروهای اجتماعی، احزاب و گروه‌های سیاسی 27 3- عوامل شتابزا 28 خلاصه و نتیجه گیری 28 بخش دوم: ریشه های تاریخی انقلاب اسلامی(نارضایتی) 29 مقدمه 31 4. ایران در دوران حکومت صفویه 35 مقدمه 35 أ- چگونگی ظهور صفویه 35 زمینه‌های شکل‌گیری دولت صفویه 37 ب- ویژگی‌های حکومت صفویه 37 1- ساختار سیاسی صفویه 37 2- وضعیت فرهنگی صفویه 39 3- اوضاع اقتصادی – اجتماعی ایران در دوره صفویه 40 4- ویژگی‌های نظامی صفویه 42 ج- زوال و فروپاشی صفویه 42 نتایج و پیامدهای تشکیل دولت صفویه 43 خلاصه و نتیجه‌گیری 44 5. ایران در دوران حکومت قاجار 45 أ- علل ظهور قاجار 46 ب – ویژگیهای حکومت قاجار 47 1- ساختار و ویژگیهای سیاسی قاجار 47 1- شاه هسته مرکزی قدرت 48 2- ولیعهد 49 3- شاهزادگان 49 4- رؤسای ایلات بزرگ 49 5- حکام محلی و خان‌های روستایی 49 2- وضعیت اقتصادی ایران در زمان قاجار 50 1- صنایع 50 2- تجارت و بازرگانی 51 3- کشاورزی 51 4- پول و اسکناس 51 3- وضعیت اجتماعی قاجار 52 4- وضعیت نظامی قاجار 53 5- وضعیت فرهنگی قاجار 54 6- نفوذ بیگانگان در عصر قاجار (روسیه و انگلستان) 55 ج- شکل‌گیری نارضایتی‌ها (آثار و پیامدهای حکومت) 57 1- جنبش تنباکو 57 زمینه‌های شکل‌گیری جنبش تنباکو 57 1- زمینه‌های فرهنگی 57 2- زمینه‌های مذهبی 58 3- زمینه‌های سیاسی 58 4- زمینه‌های اقتصادی 58 5- رهبری جنبش 59 6- آثار و پیامدهای جنبش تنباکو 59 2- جنبش مشروطه 59 1- زمینه‌های شکل گیری جنش مشروطه 60 1- 1- زمینه‌های فکری فرهنگی 60 روحانیون: 61 روشنفکران: 61 1- 2- زمینه‌های سیاسی 62 1- 3- زمینه‌های اقتصادی 62 2- فرآیند شکل‌گیری انقلاب مشروطه 62 3 - دلایل شکست مشروطه 63 4- آثار و پیامدهای مشروطه 64 خلاصه و نتیجه‌گیری 64 6. ایران در دوران حکومت پهلوی اوّل 65 مقدمه 65 أ- چگونگی به قدرت رسیدن رضاخان 66 1- عوامل داخلی 66 2 - عوامل خارجی 67 ب- ماهیت و ویژگی‌های حکومت 68 1- ویژگی‌های سیاسی 69 1- 1- تمرکز قدرت در دست شاه 69 1- 2- سرکوب شدید مخالفان 70 1- 3- سرکوب احزاب و نهادهای مدنی 70 1- 4- ممنوعیت فعالیت مطبوعات و رسانه‌های مستقل 70 1- 5- وابستگی به انگلستان 70 2- ویژگی‌های نظامی 71 3- ویژگی‌های اقتصادی 72 4- ویژگی‌های فرهنگی 75 4- 1- جایگزین کردن نظام آموزشی جدید (غربی) 75 4- 2- ایران‌گرایی و فارسی‌گرایی 75 4- 3- مقابله با مذهب و نهادهای مذهبی 75 4- 4- غرب‌گرایی 76 4- 5- شاه‌محوری 76 ج- سقوط رضاشاه 77 سرانجام رضاشاه 78 خلاصه و نتیجه‌گیری 78 7. ایران در دوران حکومت پهلوی دوّم 79 أ- چگونگی ظهور محمدرضاشاه 79 ب - ادوار حکومت و ویژگی‌های آن 80 دوره اول: (1332-1320) 81 1- ویژگی‌ها 81 3- حوادث و وقایع 81 1- اشغال ایران 81 علل اشغال ایران 81 پیامدهای اشغال ایران 82 2- بحران آذربایجان و کردستان 82 3- ملی شدن صنعت نفت 83 دلایل و زمینه‌های ملی شدن صنعت نفت 83 رهبران ملی شدن نفت 83 موارد اختلاف مصدق و کاشانی 84 4- کودتای 28 مرداد 1332 84 عاملان کودتا 84 آثار و پیامدهای کودتا 85 دوره دوم: (1357-1332) 86 1- ویژگی‌ها 86 1- ویژگی‌های سیاسی 86 1- 1- بازگشت به دوره استبداد رضاخانی 86 1- 2- تمرکز فوق العاده قدرت 86 1- 3- اجرای برنامه‌های امپریالیسم آمریکا 87 1- 4- سرکوب احزاب و گروه‌های سیاسی 87 1- 5- جلوگیری از فعالیت مطبوعات و روزنامه‌های مستقل 87 1- 6- پایه های قدرت پهلوی 88 2- ویژگی‌های فرهنگی 90 3- ویژگی‌های اقتصادی 92 4- ویژگیهای نظامی 95 سردرگمی مقامات آمریکا در برابر جنبش انقلابی مردم ایران 97 2- حوادث 97 1- لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی 98 2- انقلاب سفید (انقلاب شاه و ملت) 98 اصلاحات ارضی 99 3- قیام 15 خرداد 1342 100 4- کاپیتولاسیون 100 5- برگزاری جشن‌های مختلف 101 ج - روند حوادث منتهی به انقلاب 101 خلاصه و نتیجه‌گیری 104 بخش سوم: عوامل تعیین کننده 105 8. نقش مذهب(ایدئولوژی) در انقلاب اسلامی 107 مقدمه 107 أ- کارویژه‌های ایدئولوژی 108 ب- دین و سیاست از دیدگاه امام خمینی(ره) 109 1- دین 109 2- سیاست 109 ج- رابطه دین و سیاست از دیدگاه امام(ره) 110 د- نفی تفکر جدایی دین از سیاست از سوی امام(ره) 112 هـ - دلایل مخالفت امام با نظام سلطنتی 112 آسیب¬های نظام پهلوی از دیدگاه امام خمینی(ره) 113 1- آسیب‌های فرهنگی 114 2- آسیب‌های سیاسی – اجتماعی 114 3- آسیب¬های اقتصادی 114 4- آسیب¬های نظامی 114 و- ضرورت تأسیس حکومت اسلامی 114 1- ضرورت اجرای احکام اسلامی 115 2- استدلال به آیات قرآن 115 3- استدلال به روایات معصومین(ع) 116 4- استدلال به سیره معصومین(ع) 117 ز- ایدئولوژیهای مختلف قبل از پیروزی انقلاب اسلامی 118 1- ایدئولوژی چپ (مارکسیسم) 118 2- ایدئولوژیکی ناسیونالیسم 119 3- ایدئولوژی مذهبی 119 3- 1 – مقابله با تفکر جدایی دین از سیاست 119 3- 2- مخالفت با نظام سلطنتی 120 3- 3- ضرورت تأسیس حکومت اسلامی 120 3- 4- تعیین نوع حکومت 120 خلاصه و نتیجه‌گیری 120 9. نقش رهبری در انقلاب اسلامی 123 مقدمه: 123 الف – رهبری در عصر غیبت (ولایت فقیه) 123 1- فقه، فقیه، ولایت، ولایت فقیه 124 2- پیشینه تاریخی بحث ولایت فقیه 124 3- ویژگیهای رهبری در اسلام 125 4- تفاوت رهبری اسلامی (ولایت فقیه) و رهبری در سایر حکومتها 126 5- ادله ولایت فقیه 127 6- ادله عقلی ولایت فقیه 127 7- ادله نقلی ولایت فقیه 128 8- حدود اختیارات ولایت فقیه 130 ب- نقش رهبری در شکل‌گیری انقلاب اسلامی 131 1- زندگی‌نامه امام خمینی(ره) 131 1- از تولد تا مرجعیت (1281-1340هـ.ش) 131 دوره اوّل: کسب آگاهیهای علمی و سیاسی 131 فعالیتهای سیاسی امام در این دوره 132 دوره دوم: ورود امام به عرصه‌های علمی- سیاسی و اجتماعی 132 فعالیتهای امام در این دوره: 132 2- مرجعیت و رهبری انقلاب اسلامی (1357-1340) 133 1- اقدامات و فعالیتهای سیاسی امام در این دوره 133 2- امام در تبعید 133 2- 1- تبعید به ترکیه (13 آبان 1343 تا 13 مهر 1344) 133 2- 2- تبعید به عراق (13 مهر 1344تا 14 مهر 1357) 134 2- 3- اقامت در فرانسه (14 مهر 1357 تا 12 بهمن 1357) 134 3- امام و مهندسی جامعه پس از انقلاب اسلامی (1357 – 1368) 134 ج- نقش افکار و اندیشه‌های امام در وقوع انقلاب اسلامی 134 1- مخالفت با نظام سلطنتی موروثی 135 2- طرح نظریه ولایت فقیه 135 3- تعیین نوع حکومت 135 4- دیدگاه امام درباره غیبت امام عصر(عج) و تقیه 136 د- نقش ویژگیها و رفتار سیاسی امام در انقلاب اسلامی 136 خلاصه و نتیجه‌گیری 137 10. نقش مردم در انقلاب اسلامی 139 مقدمه 139 أ- نقش مردم در حکومتها 140 1- حکومتهایی که مردم در آن نقشی ندارند: 140 2- حکومتهایی که مردم در آن نقش محدودی دارند 140 3- حکومتهایی که مردم در آن نقش اساسی دارند 140 1- محاسن دموکراسی 141 2- معایب دموکراسی 142 ب- مردم سالاری دینی (دموکراسی دینی) 142 ج- آموزه‌های دینی درباره نقش مردم در سیاست 144 1- اصل شوری 145 2- اصل امربه معروف و نهی از منکر 145 3- اصل النصیحه لائمه المسلمین 146 د- نقش مردم در حکومت در اندیشه سیاسی امام خمینی(ره) 146 1- مشروعیت الهی (نصب) 147 2- مشروعیت مردمی( انتخاب) 147 3- مشروعیت دو گانه (الهی – مردمی) 147 هـ- نقش مردم در ساختار سیاسی جمهوری اسلامی از دیدگاه امام خمینی(ره) 148 نمودار ساختار سیاسی جمهوری اسلامی ایران بر طبق اندیشه سیاسی امام(ره) 150 و- نقش مردم در شکل‌گیری انقلاب اسلامی 151 خلاصه و نتیجه‌گیری: 152 11. نقش احزاب و گروههای سیاسی در انقلاب اسلامی 153 مقدمه 153 أ- مفاهیم و کلیّات 153 ب- دوره‌های تکوین احزاب در ایران 155 ج- تقسیم بندی احزاب و گروههای سیاسی ایران 155 1- جریان ملی‌گرا (ناسیونالیسم) 156 - نهضت آزادی ایران 158 2- جریان چپ (مارکسیسم) 158 2- 1- حزب توده ایران 159 2- 2- سازمان چریکهای فدایی خلق ایران 160 2- 3- سازمان مجاهدین خلق ایران / سازمان پیکار 161 د- جریان مذهبی مبتنی بر ایدئولوژی اسلام شیعی 163 1 – گروه فدائیان اسلام (1334-1324) 164 2 - حزب ملل اسلامی 165 3 - هیأتهای مؤتلفه اسلامی 165 4- روحانیت انقلابی 166 خلاصه و نتیجه‌گیری 168 بخش چهارم: تحولات سیاسی، اجتماعی پس از انقلاب اسلامی ایران 171 مقدمه: 173 12. آرمانها، دستاوردها و آسیب‌شناسی انقلاب اسلامی 175 مقدمه 175 أ- مفاهیم 175 1- آرمانها: 176 2- دستاوردها: 176 3- آسیب‌شناسی: 176 ب- آرمانها، دستاوردها و آسیب‌شناسی فرهنگی – اجتماعی 177 1- آرمانهای فرهنگی – اجتماعی 177 2- دستاوردهای فرهنگی – اجتماعی 177 3- آسیب‌شناسی فرهنگی – اجتماعی 178 ج- آرمانها، دستاوردها و آسیب‌شناسی سیاسی 179 1- آرمانهای سیاسی 179 2- دستاوردهای سیاسی 179 3- آسیب‌شناسی سیاسی 180 د- آرمانها، دستاوردها و آسیب‌شناسی اقتصادی 181 1 – آرمانهای اقتصادی 181 2- دستاوردهای اقتصادی 181 3- آسیب‌شناسی اقتصادی 182 خلاصه و نتیجه‌گیری 183 13. تحولات انقلاب اسلامی ایران در دوران بحران 185 مقدمه 185 - دولت موقت مهندس مهدی بازرگان: 185 - دولت دکتر ابوالحسن بنی‌صدر 187 - دولت شهید محمد علی رجایی و دکتر محمدرضا باهنر 188 - دولت آیت الله خامنه‌ای و مهندس میر حسین موسوی 189 أ- ویژگیهای دوران بحران: 189 1- وضعیت سیاسی دوران بحران 189 2- وضعیت اقتصادی دوران بحران 191 3- وضعیت فرهنگی دوره بحران 192 ب- حوادث و وقایع 193 1- تشکیل نهادهای انقلابی 193 1- کمیته انقلاب اسلامی 193 2- سپاه پاسداران انقلاب اسلامی 194 3- دادگاههای انقلاب 194 4- جهاد سازندگی 195 2- منازعات و شورشهای احزاب و گروههای سیاسی 195 2- 1- سازمان مجاهدین خلق 195 2- 2- پیکار 196 2- 3- حزب توده 196 2- 4- گروه فرقان 197 3- نقش گروهها در ناآرامیهای قومی 197 3- 1- شورشهای احزاب در کردستان 197 3- 1- 1- حزب دموکرات 198 3- 1- 2- حزب کومله 198 3- 2- تحرکات قومی با حمایت عراق در خوزستان 199 3- 3- ناآرامیهای حزب خلق مسلمان در تبریز 199 3- 4- ناآرامی در ترکمن صحرا 200 3- 5- ناآرامی در بلوچستان 200 4- اشغال سفارت آمریکا در تهران و پیامدهای آن 201 پیامدهای اشغال سفارت آمریکا 201 5- انقلاب فرهنگی 202 6- کودتای نوژه 203 چگونگی افشای کودتا 204 7- جنگ تحمیلی 204 7- 1- اهداف عراق در تجاوز به خاک ایران 204 7- 2- دلایل ادامه یافتن جنگ پس از فتح خرمشهر 205 خلاصه و نتیجه‌گیری 207 14. تحولات انقلاب اسلامی ایران در دوران تثبیت نظام 209 مقدمه 209 أ- وضعیت سیاسی، اقتصادی و فرهنگی این دوره 210 1- وضعیت سیاسی این دوره 210 2- وضعیت اقتصادی این دوره 210 3- وضعیت فرهنگی این دوره 212 ب- حوادث و وقایع مهم دوران تثبیت نظام 213 1- ماجرای مک فارلین (ایران – کنترا) 213 2- تأسیس مجمع تشخیص مصلحت نظام 214 3- شکل‌گیری احزاب و جناحهای سیاسی 215 4- تهاجم مجاهدین خلق (منافقین) در پایان جنگ 216 5- نامه امام خمینی (ره) به گورباچف 217 6- توطئه آیات شیطانی 217 7- بازنگری قانون اساسی 218 8- انتخاب و عزل آیت الله منتظری به عنوان قائم مقام رهبری 219 9- ارتحال امام خمینی(ره) و انتخاب آیت الله خامنه‌ای به رهبری انقلاب اسلامی 220 خلاصه و نتیجه‌گیری 221 15. تحولات انقلاب اسلامی ایران در دوران سازندگی 223 مقدمه 223 أ- انتخابات ریاست جمهوری بر اساس قانون اساسی جدید و پیروزی هاشمی رفسنجانی 224 ب- ویژگیهای این دوره 224 1- وضعیت سیاسی ایران در دوران سازندگی 224 2- وضعیت اقتصادی ایران در دوران سازندگی 227 3- وضعیت فرهنگی ایران در دوران سازندگی 229 ج- حوادث ووقایع مهم دوران سازندگی 230 1- تحریمهای آمریکا علیه ایران 230 1- 1– سیاست مهار دو گانه 230 1- 2- قانون داماتو 231 2- سیاست تنش‌زادیی در روابط خارجی 231 3- جریان میکونوس 232 4- تأسیس حزب کارگزاران سازندگی ایران 233 خلاصه و نتیجه‌گیری 234 16. تحولات انقلاب اسلامی ایران در دوران توسعه سیاسی 235 مقدمه 235 أ- انتخابات دوم خرداد 1376 235 ب – ویژگیهای این دوره 236 1- وضعیت سیاسی این دوره 236 2- وضعیت اقتصادی این دوره 238 3- وضعیت فرهنگی این دوره 239 ج- حوادث و وقایع: 240 1- قتلهای زنجیره‌ای 241 2- اصلاح قانون مطبوعات و حادثه کوی دانشگاه تهران 241 3- کنفرانس برلین و تعطیلی برخی روزنامه‌ها 243 4- گفتگوی تمدنها 244 خلاصه و نتیجه‌گیری 244

تفسیر موضوعی قرآن با رویکرد آموزشی

فصل اول: مفاهیم نظری

فصل دوم: اعجاز و مصونیت قرآن از تحریف

فصل 3: قرآن با رویکرد به تاریخ

فصل 4: ضرورت بعثت انبیاء از منظر جهان شمولی

فصل 5: قرآن با رویکرد فقهی و حقوقی

فصل 6: حقوق خصوصی

فصل 7: حقوق جرا در قرآن

فصل 7: حقوق عمومی در قرآن

فصل 8: حقوق بین الملل در قرآن

فصل 9: دانش بشری و قرآن

فصل 10: بهداشت و سلامت در قرآن

فصل 11: مفاهیم اجتماعی و قرآن

فصل 12: نظام اقتصادی در قرآن

.

تفسیر موضوعی قرآن با رویکرد آموزشی

فصل اول: مفاهیم نظری

فصل دوم: اعجاز و مصونیت قرآن از تحریف

فصل 3: قرآن با رویکرد به تاریخ

فصل 4: ضرورت بعثت انبیاء از منظر جهان شمولی

فصل 5: قرآن با رویکرد فقهی و حقوقی

فصل 6: حقوق خصوصی

فصل 7: حقوق جرا در قرآن

فصل 7: حقوق عمومی در قرآن

فصل 8: حقوق بین الملل در قرآن

فصل 9: دانش بشری و قرآن

فصل 10: بهداشت و سلامت در قرآن

فصل 11: مفاهیم اجتماعی و قرآن

فصل 12: نظام اقتصادی در قرآن

تاریخ تحلیلی اسلام، نشر معارف

فصل اول: مباحث مقدماتی تاریخ

 فصل دوم: محیط پیدایش اسلام فصل

 سوم: تاریخ پیامبر اسلام

 فصل چهارم: از سقیفه تا قتل عثمان

فصل پنجم: نگاهی به حکومت امام علی(ع)

 فصل ششم: ایمه در دوره امویان

 فصل هفتم: ایمه در دوره عباسیان

تاریخ تحلیلی اسلام نشر معارف

فصل اول: مباحث مقدماتی تاریخ

 فصل دوم: محیط پیدایش اسلام فصل

 سوم: تاریخ پیامبر اسلام

 فصل چهارم: از سقیفه تا قتل عثمان

فصل پنجم: نگاهی به حکومت امام علی(ع)

 فصل ششم: ایمه در دوره امویان

 فصل هفتم: ایمه در دوره عباسیان

انقلاب اسلامی ایران؛ زمینه ها و پیامدها

1 بخش اول: مفاهیم و کلیات

 3 1. مفاهیم نظری 5 أ- پیشینه تاریخی 5 ب- انقلاب در لغت 5 ج- انقلاب در اصطلاح 6 1- انقلاب در جامعه‌شناسی 6 2- انقلاب در علوم سیاسی و تاریخ 7 د- تفاوت انقلاب با پدیده‌های اجتماعی دیگر 7 1- جنگ: war 8 2- رفرم: reform 8 3- کودتا: coupdetate 8 4- شورش: revolt 9 5- نهضت (جنبش) 9 هـ- انقلاب اسلامی 9 و- اسلام 10 ز- انقلاب‌های رنگی (مخملی) 10 نتیجه‌گیری 11 2. رویکردهای مختلف در تبیین انقلاب اسلامی 13 مقدمه 13 أ- رویکرد اقتصادی و انقلاب اسلامی 14 ب- رویکرد روان‌شناختی و انقلاب اسلامی 15 ج- رویکرد سیاسی و انقلاب اسلامی 17 د- رویکرد فرهنگی و انقلاب اسلامی 18 نتیجه‌گیری 19 3. چارچوب نظری مدل انقلاب اسلامی 21 مقدمه 21 مدل مطلوب برای تبیین انقلاب اسلامی

 22 1- نارضایتی 22 شاخص‌های نارضایتی انقلابی 23 شاخص‌های نارضایتی غیر انقلابی: 23 زمینه‌های نارضایتی در تاریخ معاصر ایران 23 1- 1- نارضایتی از ساختار سیاسی 24 1- 2- نارضایتی از ساختار اقتصادی 24 1- 3- نارضایتی از ساختار فرهنگی 25 1- 4- نفوذ استعمار و بیگانگان در ایران 25 2- عوامل تعیین کننده 26 2- 1- ایدئولوژی (مذهب تشیع) 26 2- 2- رهبری 26 2- 3- مردم 27 2- 4- نیروهای اجتماعی، احزاب و گروه‌های سیاسی 27 3- عوامل شتابزا 28 خلاصه و نتیجه گیری 28 بخش دوم: ریشه های تاریخی انقلاب اسلامی(نارضایتی) 29 مقدمه 31 4. ایران در دوران حکومت صفویه 35 مقدمه 35 أ- چگونگی ظهور صفویه 35 زمینه‌های شکل‌گیری دولت صفویه 37 ب- ویژگی‌های حکومت صفویه 37 1- ساختار سیاسی صفویه 37 2- وضعیت فرهنگی صفویه 39 3- اوضاع اقتصادی – اجتماعی ایران در دوره صفویه 40 4- ویژگی‌های نظامی صفویه 42 ج- زوال و فروپاشی صفویه 42 نتایج و پیامدهای تشکیل دولت صفویه 43 خلاصه و نتیجه‌گیری 44 5. ایران در دوران حکومت قاجار 45 أ- علل ظهور قاجار 46 ب – ویژگیهای حکومت قاجار 47 1- ساختار و ویژگیهای سیاسی قاجار 47 1- شاه هسته مرکزی قدرت 48 2- ولیعهد 49 3- شاهزادگان 49 4- رؤسای ایلات بزرگ 49 5- حکام محلی و خان‌های روستایی 49 2- وضعیت اقتصادی ایران در زمان قاجار 50 1- صنایع 50 2- تجارت و بازرگانی 51 3- کشاورزی 51 4- پول و اسکناس 51 3- وضعیت اجتماعی قاجار 52 4- وضعیت نظامی قاجار 53 5- وضعیت فرهنگی قاجار 54 6- نفوذ بیگانگان در عصر قاجار (روسیه و انگلستان) 55 ج- شکل‌گیری نارضایتی‌ها (آثار و پیامدهای حکومت) 57 1- جنبش تنباکو 57 زمینه‌های شکل‌گیری جنبش تنباکو 57 1- زمینه‌های فرهنگی 57 2- زمینه‌های مذهبی 58 3- زمینه‌های سیاسی 58 4- زمینه‌های اقتصادی 58 5- رهبری جنبش 59 6- آثار و پیامدهای جنبش تنباکو 59 2- جنبش مشروطه 59 1- زمینه‌های شکل گیری جنش مشروطه 60 1- 1- زمینه‌های فکری فرهنگی 60 روحانیون: 61 روشنفکران: 61 1- 2- زمینه‌های سیاسی 62 1- 3- زمینه‌های اقتصادی 62 2- فرآیند شکل‌گیری انقلاب مشروطه 62 3 - دلایل شکست مشروطه 63 4- آثار و پیامدهای مشروطه 64 خلاصه و نتیجه‌گیری 64 6. ایران در دوران حکومت پهلوی اوّل 65 مقدمه 65 أ- چگونگی به قدرت رسیدن رضاخان 66 1- عوامل داخلی 66 2 - عوامل خارجی 67 ب- ماهیت و ویژگی‌های حکومت 68 1- ویژگی‌های سیاسی 69 1- 1- تمرکز قدرت در دست شاه 69 1- 2- سرکوب شدید مخالفان 70 1- 3- سرکوب احزاب و نهادهای مدنی 70 1- 4- ممنوعیت فعالیت مطبوعات و رسانه‌های مستقل 70 1- 5- وابستگی به انگلستان 70 2- ویژگی‌های نظامی 71 3- ویژگی‌های اقتصادی 72 4- ویژگی‌های فرهنگی 75 4- 1- جایگزین کردن نظام آموزشی جدید (غربی) 75 4- 2- ایران‌گرایی و فارسی‌گرایی 75 4- 3- مقابله با مذهب و نهادهای مذهبی 75 4- 4- غرب‌گرایی 76 4- 5- شاه‌محوری 76 ج- سقوط رضاشاه 77 سرانجام رضاشاه 78 خلاصه و نتیجه‌گیری 78 7. ایران در دوران حکومت پهلوی دوّم 79 أ- چگونگی ظهور محمدرضاشاه 79 ب - ادوار حکومت و ویژگی‌های آن 80 دوره اول: (1332-1320) 81 1- ویژگی‌ها 81 3- حوادث و وقایع 81 1- اشغال ایران 81 علل اشغال ایران 81 پیامدهای اشغال ایران 82 2- بحران آذربایجان و کردستان 82 3- ملی شدن صنعت نفت 83 دلایل و زمینه‌های ملی شدن صنعت نفت 83 رهبران ملی شدن نفت 83 موارد اختلاف مصدق و کاشانی 84 4- کودتای 28 مرداد 1332 84 عاملان کودتا 84 آثار و پیامدهای کودتا 85 دوره دوم: (1357-1332) 86 1- ویژگی‌ها 86 1- ویژگی‌های سیاسی 86 1- 1- بازگشت به دوره استبداد رضاخانی 86 1- 2- تمرکز فوق العاده قدرت 86 1- 3- اجرای برنامه‌های امپریالیسم آمریکا 87 1- 4- سرکوب احزاب و گروه‌های سیاسی 87 1- 5- جلوگیری از فعالیت مطبوعات و روزنامه‌های مستقل 87 1- 6- پایه های قدرت پهلوی 88 2- ویژگی‌های فرهنگی 90 3- ویژگی‌های اقتصادی 92 4- ویژگیهای نظامی 95 سردرگمی مقامات آمریکا در برابر جنبش انقلابی مردم ایران 97 2- حوادث 97 1- لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی 98 2- انقلاب سفید (انقلاب شاه و ملت) 98 اصلاحات ارضی 99 3- قیام 15 خرداد 1342 100 4- کاپیتولاسیون 100 5- برگزاری جشن‌های مختلف 101 ج - روند حوادث منتهی به انقلاب 101 خلاصه و نتیجه‌گیری 104 بخش سوم: عوامل تعیین کننده 105 8. نقش مذهب(ایدئولوژی) در انقلاب اسلامی 107 مقدمه 107 أ- کارویژه‌های ایدئولوژی 108 ب- دین و سیاست از دیدگاه امام خمینی(ره) 109 1- دین 109 2- سیاست 109 ج- رابطه دین و سیاست از دیدگاه امام(ره) 110 د- نفی تفکر جدایی دین از سیاست از سوی امام(ره) 112 هـ - دلایل مخالفت امام با نظام سلطنتی 112 آسیب¬های نظام پهلوی از دیدگاه امام خمینی(ره) 113 1- آسیب‌های فرهنگی 114 2- آسیب‌های سیاسی – اجتماعی 114 3- آسیب¬های اقتصادی 114 4- آسیب¬های نظامی 114 و- ضرورت تأسیس حکومت اسلامی 114 1- ضرورت اجرای احکام اسلامی 115 2- استدلال به آیات قرآن 115 3- استدلال به روایات معصومین(ع) 116 4- استدلال به سیره معصومین(ع) 117 ز- ایدئولوژیهای مختلف قبل از پیروزی انقلاب اسلامی 118 1- ایدئولوژی چپ (مارکسیسم) 118 2- ایدئولوژیکی ناسیونالیسم 119 3- ایدئولوژی مذهبی 119 3- 1 – مقابله با تفکر جدایی دین از سیاست 119 3- 2- مخالفت با نظام سلطنتی 120 3- 3- ضرورت تأسیس حکومت اسلامی 120 3- 4- تعیین نوع حکومت 120 خلاصه و نتیجه‌گیری 120 9. نقش رهبری در انقلاب اسلامی 123 مقدمه: 123 الف – رهبری در عصر غیبت (ولایت فقیه) 123 1- فقه، فقیه، ولایت، ولایت فقیه 124 2- پیشینه تاریخی بحث ولایت فقیه 124 3- ویژگیهای رهبری در اسلام 125 4- تفاوت رهبری اسلامی (ولایت فقیه) و رهبری در سایر حکومتها 126 5- ادله ولایت فقیه 127 6- ادله عقلی ولایت فقیه 127 7- ادله نقلی ولایت فقیه 128 8- حدود اختیارات ولایت فقیه 130 ب- نقش رهبری در شکل‌گیری انقلاب اسلامی 131 1- زندگی‌نامه امام خمینی(ره) 131 1- از تولد تا مرجعیت (1281-1340هـ.ش) 131 دوره اوّل: کسب آگاهیهای علمی و سیاسی 131 فعالیتهای سیاسی امام در این دوره 132 دوره دوم: ورود امام به عرصه‌های علمی- سیاسی و اجتماعی 132 فعالیتهای امام در این دوره: 132 2- مرجعیت و رهبری انقلاب اسلامی (1357-1340) 133 1- اقدامات و فعالیتهای سیاسی امام در این دوره 133 2- امام در تبعید 133 2- 1- تبعید به ترکیه (13 آبان 1343 تا 13 مهر 1344) 133 2- 2- تبعید به عراق (13 مهر 1344تا 14 مهر 1357) 134 2- 3- اقامت در فرانسه (14 مهر 1357 تا 12 بهمن 1357) 134 3- امام و مهندسی جامعه پس از انقلاب اسلامی (1357 – 1368) 134 ج- نقش افکار و اندیشه‌های امام در وقوع انقلاب اسلامی 134 1- مخالفت با نظام سلطنتی موروثی 135 2- طرح نظریه ولایت فقیه 135 3- تعیین نوع حکومت 135 4- دیدگاه امام درباره غیبت امام عصر(عج) و تقیه 136 د- نقش ویژگیها و رفتار سیاسی امام در انقلاب اسلامی 136 خلاصه و نتیجه‌گیری 137 10. نقش مردم در انقلاب اسلامی 139 مقدمه 139 أ- نقش مردم در حکومتها 140 1- حکومتهایی که مردم در آن نقشی ندارند: 140 2- حکومتهایی که مردم در آن نقش محدودی دارند 140 3- حکومتهایی که مردم در آن نقش اساسی دارند 140 1- محاسن دموکراسی 141 2- معایب دموکراسی 142 ب- مردم سالاری دینی (دموکراسی دینی) 142 ج- آموزه‌های دینی درباره نقش مردم در سیاست 144 1- اصل شوری 145 2- اصل امربه معروف و نهی از منکر 145 3- اصل النصیحه لائمه المسلمین 146 د- نقش مردم در حکومت در اندیشه سیاسی امام خمینی(ره) 146 1- مشروعیت الهی (نصب) 147 2- مشروعیت مردمی( انتخاب) 147 3- مشروعیت دو گانه (الهی – مردمی) 147 هـ- نقش مردم در ساختار سیاسی جمهوری اسلامی از دیدگاه امام خمینی(ره) 148 نمودار ساختار سیاسی جمهوری اسلامی ایران بر طبق اندیشه سیاسی امام(ره) 150 و- نقش مردم در شکل‌گیری انقلاب اسلامی 151 خلاصه و نتیجه‌گیری: 152 11. نقش احزاب و گروههای سیاسی در انقلاب اسلامی 153 مقدمه 153 أ- مفاهیم و کلیّات 153 ب- دوره‌های تکوین احزاب در ایران 155 ج- تقسیم بندی احزاب و گروههای سیاسی ایران 155 1- جریان ملی‌گرا (ناسیونالیسم) 156 - نهضت آزادی ایران 158 2- جریان چپ (مارکسیسم) 158 2- 1- حزب توده ایران 159 2- 2- سازمان چریکهای فدایی خلق ایران 160 2- 3- سازمان مجاهدین خلق ایران / سازمان پیکار 161 د- جریان مذهبی مبتنی بر ایدئولوژی اسلام شیعی 163 1 – گروه فدائیان اسلام (1334-1324) 164 2 - حزب ملل اسلامی 165 3 - هیأتهای مؤتلفه اسلامی 165 4- روحانیت انقلابی 166 خلاصه و نتیجه‌گیری 168 بخش چهارم: تحولات سیاسی، اجتماعی پس از انقلاب اسلامی ایران 171 مقدمه: 173 12. آرمانها، دستاوردها و آسیب‌شناسی انقلاب اسلامی 175 مقدمه 175 أ- مفاهیم 175 1- آرمانها: 176 2- دستاوردها: 176 3- آسیب‌شناسی: 176 ب- آرمانها، دستاوردها و آسیب‌شناسی فرهنگی – اجتماعی 177 1- آرمانهای فرهنگی – اجتماعی 177 2- دستاوردهای فرهنگی – اجتماعی 177 3- آسیب‌شناسی فرهنگی – اجتماعی 178 ج- آرمانها، دستاوردها و آسیب‌شناسی سیاسی 179 1- آرمانهای سیاسی 179 2- دستاوردهای سیاسی 179 3- آسیب‌شناسی سیاسی 180 د- آرمانها، دستاوردها و آسیب‌شناسی اقتصادی 181 1 – آرمانهای اقتصادی 181 2- دستاوردهای اقتصادی 181 3- آسیب‌شناسی اقتصادی 182 خلاصه و نتیجه‌گیری 183 13. تحولات انقلاب اسلامی ایران در دوران بحران 185 مقدمه 185 - دولت موقت مهندس مهدی بازرگان: 185 - دولت دکتر ابوالحسن بنی‌صدر 187 - دولت شهید محمد علی رجایی و دکتر محمدرضا باهنر 188 - دولت آیت الله خامنه‌ای و مهندس میر حسین موسوی 189 أ- ویژگیهای دوران بحران: 189 1- وضعیت سیاسی دوران بحران 189 2- وضعیت اقتصادی دوران بحران 191 3- وضعیت فرهنگی دوره بحران 192 ب- حوادث و وقایع 193 1- تشکیل نهادهای انقلابی 193 1- کمیته انقلاب اسلامی 193 2- سپاه پاسداران انقلاب اسلامی 194 3- دادگاههای انقلاب 194 4- جهاد سازندگی 195 2- منازعات و شورشهای احزاب و گروههای سیاسی 195 2- 1- سازمان مجاهدین خلق 195 2- 2- پیکار 196 2- 3- حزب توده 196 2- 4- گروه فرقان 197 3- نقش گروهها در ناآرامیهای قومی 197 3- 1- شورشهای احزاب در کردستان 197 3- 1- 1- حزب دموکرات 198 3- 1- 2- حزب کومله 198 3- 2- تحرکات قومی با حمایت عراق در خوزستان 199 3- 3- ناآرامیهای حزب خلق مسلمان در تبریز 199 3- 4- ناآرامی در ترکمن صحرا 200 3- 5- ناآرامی در بلوچستان 200 4- اشغال سفارت آمریکا در تهران و پیامدهای آن 201 پیامدهای اشغال سفارت آمریکا 201 5- انقلاب فرهنگی 202 6- کودتای نوژه 203 چگونگی افشای کودتا 204 7- جنگ تحمیلی 204 7- 1- اهداف عراق در تجاوز به خاک ایران 204 7- 2- دلایل ادامه یافتن جنگ پس از فتح خرمشهر 205 خلاصه و نتیجه‌گیری 207 14. تحولات انقلاب اسلامی ایران در دوران تثبیت نظام 209 مقدمه 209 أ- وضعیت سیاسی، اقتصادی و فرهنگی این دوره 210 1- وضعیت سیاسی این دوره 210 2- وضعیت اقتصادی این دوره 210 3- وضعیت فرهنگی این دوره 212 ب- حوادث و وقایع مهم دوران تثبیت نظام 213 1- ماجرای مک فارلین (ایران – کنترا) 213 2- تأسیس مجمع تشخیص مصلحت نظام 214 3- شکل‌گیری احزاب و جناحهای سیاسی 215 4- تهاجم مجاهدین خلق (منافقین) در پایان جنگ 216 5- نامه امام خمینی (ره) به گورباچف 217 6- توطئه آیات شیطانی 217 7- بازنگری قانون اساسی 218 8- انتخاب و عزل آیت الله منتظری به عنوان قائم مقام رهبری 219 9- ارتحال امام خمینی(ره) و انتخاب آیت الله خامنه‌ای به رهبری انقلاب اسلامی 220 خلاصه و نتیجه‌گیری 221 15. تحولات انقلاب اسلامی ایران در دوران سازندگی 223 مقدمه 223 أ- انتخابات ریاست جمهوری بر اساس قانون اساسی جدید و پیروزی هاشمی رفسنجانی 224 ب- ویژگیهای این دوره 224 1- وضعیت سیاسی ایران در دوران سازندگی 224 2- وضعیت اقتصادی ایران در دوران سازندگی 227 3- وضعیت فرهنگی ایران در دوران سازندگی 229 ج- حوادث ووقایع مهم دوران سازندگی 230 1- تحریمهای آمریکا علیه ایران 230 1- 1– سیاست مهار دو گانه 230 1- 2- قانون داماتو 231 2- سیاست تنش‌زادیی در روابط خارجی 231 3- جریان میکونوس 232 4- تأسیس حزب کارگزاران سازندگی ایران 233 خلاصه و نتیجه‌گیری 234 16. تحولات انقلاب اسلامی ایران در دوران توسعه سیاسی 235 مقدمه 235 أ- انتخابات دوم خرداد 1376 235 ب – ویژگیهای این دوره 236 1- وضعیت سیاسی این دوره 236 2- وضعیت اقتصادی این دوره 238 3- وضعیت فرهنگی این دوره 239 ج- حوادث و وقایع: 240 1- قتلهای زنجیره‌ای 241 2- اصلاح قانون مطبوعات و حادثه کوی دانشگاه تهران 241 3- کنفرانس برلین و تعطیلی برخی روزنامه‌ها 243 4- گفتگوی تمدنها 244 خلاصه و نتیجه‌گیری 244

انقلاب اسلامی ایران؛ زمینه ها و پیامدها

1 بخش اول: مفاهیم و کلیات

 3 1. مفاهیم نظری 5 أ- پیشینه تاریخی 5 ب- انقلاب در لغت 5 ج- انقلاب در اصطلاح 6 1- انقلاب در جامعه‌شناسی 6 2- انقلاب در علوم سیاسی و تاریخ 7 د- تفاوت انقلاب با پدیده‌های اجتماعی دیگر 7 1- جنگ: war 8 2- رفرم: reform 8 3- کودتا: coupdetate 8 4- شورش: revolt 9 5- نهضت (جنبش) 9 هـ- انقلاب اسلامی 9 و- اسلام 10 ز- انقلاب‌های رنگی (مخملی) 10 نتیجه‌گیری 11 2. رویکردهای مختلف در تبیین انقلاب اسلامی 13 مقدمه 13 أ- رویکرد اقتصادی و انقلاب اسلامی 14 ب- رویکرد روان‌شناختی و انقلاب اسلامی 15 ج- رویکرد سیاسی و انقلاب اسلامی 17 د- رویکرد فرهنگی و انقلاب اسلامی 18 نتیجه‌گیری 19 3. چارچوب نظری مدل انقلاب اسلامی 21 مقدمه 21 مدل مطلوب برای تبیین انقلاب اسلامی

 22 1- نارضایتی 22 شاخص‌های نارضایتی انقلابی 23 شاخص‌های نارضایتی غیر انقلابی: 23 زمینه‌های نارضایتی در تاریخ معاصر ایران 23 1- 1- نارضایتی از ساختار سیاسی 24 1- 2- نارضایتی از ساختار اقتصادی 24 1- 3- نارضایتی از ساختار فرهنگی 25 1- 4- نفوذ استعمار و بیگانگان در ایران 25 2- عوامل تعیین کننده 26 2- 1- ایدئولوژی (مذهب تشیع) 26 2- 2- رهبری 26 2- 3- مردم 27 2- 4- نیروهای اجتماعی، احزاب و گروه‌های سیاسی 27 3- عوامل شتابزا 28 خلاصه و نتیجه گیری 28 بخش دوم: ریشه های تاریخی انقلاب اسلامی(نارضایتی) 29 مقدمه 31 4. ایران در دوران حکومت صفویه 35 مقدمه 35 أ- چگونگی ظهور صفویه 35 زمینه‌های شکل‌گیری دولت صفویه 37 ب- ویژگی‌های حکومت صفویه 37 1- ساختار سیاسی صفویه 37 2- وضعیت فرهنگی صفویه 39 3- اوضاع اقتصادی – اجتماعی ایران در دوره صفویه 40 4- ویژگی‌های نظامی صفویه 42 ج- زوال و فروپاشی صفویه 42 نتایج و پیامدهای تشکیل دولت صفویه 43 خلاصه و نتیجه‌گیری 44 5. ایران در دوران حکومت قاجار 45 أ- علل ظهور قاجار 46 ب – ویژگیهای حکومت قاجار 47 1- ساختار و ویژگیهای سیاسی قاجار 47 1- شاه هسته مرکزی قدرت 48 2- ولیعهد 49 3- شاهزادگان 49 4- رؤسای ایلات بزرگ 49 5- حکام محلی و خان‌های روستایی 49 2- وضعیت اقتصادی ایران در زمان قاجار 50 1- صنایع 50 2- تجارت و بازرگانی 51 3- کشاورزی 51 4- پول و اسکناس 51 3- وضعیت اجتماعی قاجار 52 4- وضعیت نظامی قاجار 53 5- وضعیت فرهنگی قاجار 54 6- نفوذ بیگانگان در عصر قاجار (روسیه و انگلستان) 55 ج- شکل‌گیری نارضایتی‌ها (آثار و پیامدهای حکومت) 57 1- جنبش تنباکو 57 زمینه‌های شکل‌گیری جنبش تنباکو 57 1- زمینه‌های فرهنگی 57 2- زمینه‌های مذهبی 58 3- زمینه‌های سیاسی 58 4- زمینه‌های اقتصادی 58 5- رهبری جنبش 59 6- آثار و پیامدهای جنبش تنباکو 59 2- جنبش مشروطه 59 1- زمینه‌های شکل گیری جنش مشروطه 60 1- 1- زمینه‌های فکری فرهنگی 60 روحانیون: 61 روشنفکران: 61 1- 2- زمینه‌های سیاسی 62 1- 3- زمینه‌های اقتصادی 62 2- فرآیند شکل‌گیری انقلاب مشروطه 62 3 - دلایل شکست مشروطه 63 4- آثار و پیامدهای مشروطه 64 خلاصه و نتیجه‌گیری 64 6. ایران در دوران حکومت پهلوی اوّل 65 مقدمه 65 أ- چگونگی به قدرت رسیدن رضاخان 66 1- عوامل داخلی 66 2 - عوامل خارجی 67 ب- ماهیت و ویژگی‌های حکومت 68 1- ویژگی‌های سیاسی 69 1- 1- تمرکز قدرت در دست شاه 69 1- 2- سرکوب شدید مخالفان 70 1- 3- سرکوب احزاب و نهادهای مدنی 70 1- 4- ممنوعیت فعالیت مطبوعات و رسانه‌های مستقل 70 1- 5- وابستگی به انگلستان 70 2- ویژگی‌های نظامی 71 3- ویژگی‌های اقتصادی 72 4- ویژگی‌های فرهنگی 75 4- 1- جایگزین کردن نظام آموزشی جدید (غربی) 75 4- 2- ایران‌گرایی و فارسی‌گرایی 75 4- 3- مقابله با مذهب و نهادهای مذهبی 75 4- 4- غرب‌گرایی 76 4- 5- شاه‌محوری 76 ج- سقوط رضاشاه 77 سرانجام رضاشاه 78 خلاصه و نتیجه‌گیری 78 7. ایران در دوران حکومت پهلوی دوّم 79 أ- چگونگی ظهور محمدرضاشاه 79 ب - ادوار حکومت و ویژگی‌های آن 80 دوره اول: (1332-1320) 81 1- ویژگی‌ها 81 3- حوادث و وقایع 81 1- اشغال ایران 81 علل اشغال ایران 81 پیامدهای اشغال ایران 82 2- بحران آذربایجان و کردستان 82 3- ملی شدن صنعت نفت 83 دلایل و زمینه‌های ملی شدن صنعت نفت 83 رهبران ملی شدن نفت 83 موارد اختلاف مصدق و کاشانی 84 4- کودتای 28 مرداد 1332 84 عاملان کودتا 84 آثار و پیامدهای کودتا 85 دوره دوم: (1357-1332) 86 1- ویژگی‌ها 86 1- ویژگی‌های سیاسی 86 1- 1- بازگشت به دوره استبداد رضاخانی 86 1- 2- تمرکز فوق العاده قدرت 86 1- 3- اجرای برنامه‌های امپریالیسم آمریکا 87 1- 4- سرکوب احزاب و گروه‌های سیاسی 87 1- 5- جلوگیری از فعالیت مطبوعات و روزنامه‌های مستقل 87 1- 6- پایه های قدرت پهلوی 88 2- ویژگی‌های فرهنگی 90 3- ویژگی‌های اقتصادی 92 4- ویژگیهای نظامی 95 سردرگمی مقامات آمریکا در برابر جنبش انقلابی مردم ایران 97 2- حوادث 97 1- لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی 98 2- انقلاب سفید (انقلاب شاه و ملت) 98 اصلاحات ارضی 99 3- قیام 15 خرداد 1342 100 4- کاپیتولاسیون 100 5- برگزاری جشن‌های مختلف 101 ج - روند حوادث منتهی به انقلاب 101 خلاصه و نتیجه‌گیری 104 بخش سوم: عوامل تعیین کننده 105 8. نقش مذهب(ایدئولوژی) در انقلاب اسلامی 107 مقدمه 107 أ- کارویژه‌های ایدئولوژی 108 ب- دین و سیاست از دیدگاه امام خمینی(ره) 109 1- دین 109 2- سیاست 109 ج- رابطه دین و سیاست از دیدگاه امام(ره) 110 د- نفی تفکر جدایی دین از سیاست از سوی امام(ره) 112 هـ - دلایل مخالفت امام با نظام سلطنتی 112 آسیب¬های نظام پهلوی از دیدگاه امام خمینی(ره) 113 1- آسیب‌های فرهنگی 114 2- آسیب‌های سیاسی – اجتماعی 114 3- آسیب¬های اقتصادی 114 4- آسیب¬های نظامی 114 و- ضرورت تأسیس حکومت اسلامی 114 1- ضرورت اجرای احکام اسلامی 115 2- استدلال به آیات قرآن 115 3- استدلال به روایات معصومین(ع) 116 4- استدلال به سیره معصومین(ع) 117 ز- ایدئولوژیهای مختلف قبل از پیروزی انقلاب اسلامی 118 1- ایدئولوژی چپ (مارکسیسم) 118 2- ایدئولوژیکی ناسیونالیسم 119 3- ایدئولوژی مذهبی 119 3- 1 – مقابله با تفکر جدایی دین از سیاست 119 3- 2- مخالفت با نظام سلطنتی 120 3- 3- ضرورت تأسیس حکومت اسلامی 120 3- 4- تعیین نوع حکومت 120 خلاصه و نتیجه‌گیری 120 9. نقش رهبری در انقلاب اسلامی 123 مقدمه: 123 الف – رهبری در عصر غیبت (ولایت فقیه) 123 1- فقه، فقیه، ولایت، ولایت فقیه 124 2- پیشینه تاریخی بحث ولایت فقیه 124 3- ویژگیهای رهبری در اسلام 125 4- تفاوت رهبری اسلامی (ولایت فقیه) و رهبری در سایر حکومتها 126 5- ادله ولایت فقیه 127 6- ادله عقلی ولایت فقیه 127 7- ادله نقلی ولایت فقیه 128 8- حدود اختیارات ولایت فقیه 130 ب- نقش رهبری در شکل‌گیری انقلاب اسلامی 131 1- زندگی‌نامه امام خمینی(ره) 131 1- از تولد تا مرجعیت (1281-1340هـ.ش) 131 دوره اوّل: کسب آگاهیهای علمی و سیاسی 131 فعالیتهای سیاسی امام در این دوره 132 دوره دوم: ورود امام به عرصه‌های علمی- سیاسی و اجتماعی 132 فعالیتهای امام در این دوره: 132 2- مرجعیت و رهبری انقلاب اسلامی (1357-1340) 133 1- اقدامات و فعالیتهای سیاسی امام در این دوره 133 2- امام در تبعید 133 2- 1- تبعید به ترکیه (13 آبان 1343 تا 13 مهر 1344) 133 2- 2- تبعید به عراق (13 مهر 1344تا 14 مهر 1357) 134 2- 3- اقامت در فرانسه (14 مهر 1357 تا 12 بهمن 1357) 134 3- امام و مهندسی جامعه پس از انقلاب اسلامی (1357 – 1368) 134 ج- نقش افکار و اندیشه‌های امام در وقوع انقلاب اسلامی 134 1- مخالفت با نظام سلطنتی موروثی 135 2- طرح نظریه ولایت فقیه 135 3- تعیین نوع حکومت 135 4- دیدگاه امام درباره غیبت امام عصر(عج) و تقیه 136 د- نقش ویژگیها و رفتار سیاسی امام در انقلاب اسلامی 136 خلاصه و نتیجه‌گیری 137 10. نقش مردم در انقلاب اسلامی 139 مقدمه 139 أ- نقش مردم در حکومتها 140 1- حکومتهایی که مردم در آن نقشی ندارند: 140 2- حکومتهایی که مردم در آن نقش محدودی دارند 140 3- حکومتهایی که مردم در آن نقش اساسی دارند 140 1- محاسن دموکراسی 141 2- معایب دموکراسی 142 ب- مردم سالاری دینی (دموکراسی دینی) 142 ج- آموزه‌های دینی درباره نقش مردم در سیاست 144 1- اصل شوری 145 2- اصل امربه معروف و نهی از منکر 145 3- اصل النصیحه لائمه المسلمین 146 د- نقش مردم در حکومت در اندیشه سیاسی امام خمینی(ره) 146 1- مشروعیت الهی (نصب) 147 2- مشروعیت مردمی( انتخاب) 147 3- مشروعیت دو گانه (الهی – مردمی) 147 هـ- نقش مردم در ساختار سیاسی جمهوری اسلامی از دیدگاه امام خمینی(ره) 148 نمودار ساختار سیاسی جمهوری اسلامی ایران بر طبق اندیشه سیاسی امام(ره) 150 و- نقش مردم در شکل‌گیری انقلاب اسلامی 151 خلاصه و نتیجه‌گیری: 152 11. نقش احزاب و گروههای سیاسی در انقلاب اسلامی 153 مقدمه 153 أ- مفاهیم و کلیّات 153 ب- دوره‌های تکوین احزاب در ایران 155 ج- تقسیم بندی احزاب و گروههای سیاسی ایران 155 1- جریان ملی‌گرا (ناسیونالیسم) 156 - نهضت آزادی ایران 158 2- جریان چپ (مارکسیسم) 158 2- 1- حزب توده ایران 159 2- 2- سازمان چریکهای فدایی خلق ایران 160 2- 3- سازمان مجاهدین خلق ایران / سازمان پیکار 161 د- جریان مذهبی مبتنی بر ایدئولوژی اسلام شیعی 163 1 – گروه فدائیان اسلام (1334-1324) 164 2 - حزب ملل اسلامی 165 3 - هیأتهای مؤتلفه اسلامی 165 4- روحانیت انقلابی 166 خلاصه و نتیجه‌گیری 168 بخش چهارم: تحولات سیاسی، اجتماعی پس از انقلاب اسلامی ایران 171 مقدمه: 173 12. آرمانها، دستاوردها و آسیب‌شناسی انقلاب اسلامی 175 مقدمه 175 أ- مفاهیم 175 1- آرمانها: 176 2- دستاوردها: 176 3- آسیب‌شناسی: 176 ب- آرمانها، دستاوردها و آسیب‌شناسی فرهنگی – اجتماعی 177 1- آرمانهای فرهنگی – اجتماعی 177 2- دستاوردهای فرهنگی – اجتماعی 177 3- آسیب‌شناسی فرهنگی – اجتماعی 178 ج- آرمانها، دستاوردها و آسیب‌شناسی سیاسی 179 1- آرمانهای سیاسی 179 2- دستاوردهای سیاسی 179 3- آسیب‌شناسی سیاسی 180 د- آرمانها، دستاوردها و آسیب‌شناسی اقتصادی 181 1 – آرمانهای اقتصادی 181 2- دستاوردهای اقتصادی 181 3- آسیب‌شناسی اقتصادی 182 خلاصه و نتیجه‌گیری 183 13. تحولات انقلاب اسلامی ایران در دوران بحران 185 مقدمه 185 - دولت موقت مهندس مهدی بازرگان: 185 - دولت دکتر ابوالحسن بنی‌صدر 187 - دولت شهید محمد علی رجایی و دکتر محمدرضا باهنر 188 - دولت آیت الله خامنه‌ای و مهندس میر حسین موسوی 189 أ- ویژگیهای دوران بحران: 189 1- وضعیت سیاسی دوران بحران 189 2- وضعیت اقتصادی دوران بحران 191 3- وضعیت فرهنگی دوره بحران 192 ب- حوادث و وقایع 193 1- تشکیل نهادهای انقلابی 193 1- کمیته انقلاب اسلامی 193 2- سپاه پاسداران انقلاب اسلامی 194 3- دادگاههای انقلاب 194 4- جهاد سازندگی 195 2- منازعات و شورشهای احزاب و گروههای سیاسی 195 2- 1- سازمان مجاهدین خلق 195 2- 2- پیکار 196 2- 3- حزب توده 196 2- 4- گروه فرقان 197 3- نقش گروهها در ناآرامیهای قومی 197 3- 1- شورشهای احزاب در کردستان 197 3- 1- 1- حزب دموکرات 198 3- 1- 2- حزب کومله 198 3- 2- تحرکات قومی با حمایت عراق در خوزستان 199 3- 3- ناآرامیهای حزب خلق مسلمان در تبریز 199 3- 4- ناآرامی در ترکمن صحرا 200 3- 5- ناآرامی در بلوچستان 200 4- اشغال سفارت آمریکا در تهران و پیامدهای آن 201 پیامدهای اشغال سفارت آمریکا 201 5- انقلاب فرهنگی 202 6- کودتای نوژه 203 چگونگی افشای کودتا 204 7- جنگ تحمیلی 204 7- 1- اهداف عراق در تجاوز به خاک ایران 204 7- 2- دلایل ادامه یافتن جنگ پس از فتح خرمشهر 205 خلاصه و نتیجه‌گیری 207 14. تحولات انقلاب اسلامی ایران در دوران تثبیت نظام 209 مقدمه 209 أ- وضعیت سیاسی، اقتصادی و فرهنگی این دوره 210 1- وضعیت سیاسی این دوره 210 2- وضعیت اقتصادی این دوره 210 3- وضعیت فرهنگی این دوره 212 ب- حوادث و وقایع مهم دوران تثبیت نظام 213 1- ماجرای مک فارلین (ایران – کنترا) 213 2- تأسیس مجمع تشخیص مصلحت نظام 214 3- شکل‌گیری احزاب و جناحهای سیاسی 215 4- تهاجم مجاهدین خلق (منافقین) در پایان جنگ 216 5- نامه امام خمینی (ره) به گورباچف 217 6- توطئه آیات شیطانی 217 7- بازنگری قانون اساسی 218 8- انتخاب و عزل آیت الله منتظری به عنوان قائم مقام رهبری 219 9- ارتحال امام خمینی(ره) و انتخاب آیت الله خامنه‌ای به رهبری انقلاب اسلامی 220 خلاصه و نتیجه‌گیری 221 15. تحولات انقلاب اسلامی ایران در دوران سازندگی 223 مقدمه 223 أ- انتخابات ریاست جمهوری بر اساس قانون اساسی جدید و پیروزی هاشمی رفسنجانی 224 ب- ویژگیهای این دوره 224 1- وضعیت سیاسی ایران در دوران سازندگی 224 2- وضعیت اقتصادی ایران در دوران سازندگی 227 3- وضعیت فرهنگی ایران در دوران سازندگی 229 ج- حوادث ووقایع مهم دوران سازندگی 230 1- تحریمهای آمریکا علیه ایران 230 1- 1– سیاست مهار دو گانه 230 1- 2- قانون داماتو 231 2- سیاست تنش‌زادیی در روابط خارجی 231 3- جریان میکونوس 232 4- تأسیس حزب کارگزاران سازندگی ایران 233 خلاصه و نتیجه‌گیری 234 16. تحولات انقلاب اسلامی ایران در دوران توسعه سیاسی 235 مقدمه 235 أ- انتخابات دوم خرداد 1376 235 ب – ویژگیهای این دوره 236 1- وضعیت سیاسی این دوره 236 2- وضعیت اقتصادی این دوره 238 3- وضعیت فرهنگی این دوره 239 ج- حوادث و وقایع: 240 1- قتلهای زنجیره‌ای 241 2- اصلاح قانون مطبوعات و حادثه کوی دانشگاه تهران 241 3- کنفرانس برلین و تعطیلی برخی روزنامه‌ها 243 4- گفتگوی تمدنها 244 خلاصه و نتیجه‌گیری 244

.

.

.

.

.

تاریخ تحلیلی اسلام محمد نصیری

.

.

تارخ تحلیلی اسلام

.

.

انقلاب اسلامی ایران ملکی

.

تاریخ تحلیلی اسلام

.

.

ملکی، علی، انقلاب اسلامی، زمینه ها و پیامدها، قم: انتشارات پاد اندیشه، 1396

سخن آغازین 1 بخش اول: مفاهیم و کلیات 3 1. مفاهیم نظری 5 أ- پیشینه تاریخی 5 ب- انقلاب در لغت 5 ج- انقلاب در اصطلاح 6 1- انقلاب در جامعه‌شناسی 6 2- انقلاب در علوم سیاسی و تاریخ 7 د- تفاوت انقلاب با پدیده‌های اجتماعی دیگر 7 1- جنگ: war 8 2- رفرم: reform 8 3- کودتا: coupdetate 8 4- شورش: revolt 9 5- نهضت (جنبش) 9 هـ- انقلاب اسلامی 9 و- اسلام 10 ز- انقلاب‌های رنگی (مخملی) 10 نتیجه‌گیری 11 2. رویکردهای مختلف در تبیین انقلاب اسلامی 13 مقدمه 13 أ- رویکرد اقتصادی و انقلاب اسلامی 14 ب- رویکرد روان‌شناختی و انقلاب اسلامی 15 ج- رویکرد سیاسی و انقلاب اسلامی 17 د- رویکرد فرهنگی و انقلاب اسلامی 18 نتیجه‌گیری 19 3. چارچوب نظری مدل انقلاب اسلامی 21 مقدمه 21 مدل مطلوب برای تبیین انقلاب اسلامی 22 1- نارضایتی 22 شاخص‌های نارضایتی انقلابی 23 شاخص‌های نارضایتی غیر انقلابی: 23 زمینه‌های نارضایتی در تاریخ معاصر ایران 23 1- 1- نارضایتی از ساختار سیاسی 24 1- 2- نارضایتی از ساختار اقتصادی 24 1- 3- نارضایتی از ساختار فرهنگی 25 1- 4- نفوذ استعمار و بیگانگان در ایران 25 2- عوامل تعیین کننده 26 2- 1- ایدئولوژی (مذهب تشیع) 26 2- 2- رهبری 26 2- 3- مردم 27 2- 4- نیروهای اجتماعی، احزاب و گروه‌های سیاسی 27 3- عوامل شتابزا 28 خلاصه و نتیجه گیری 28 بخش دوم: ریشه های تاریخی انقلاب اسلامی(نارضایتی) 29 مقدمه 31 4. ایران در دوران حکومت صفویه 35 مقدمه 35 أ- چگونگی ظهور صفویه 35 زمینه‌های شکل‌گیری دولت صفویه 37 ب- ویژگی‌های حکومت صفویه 37 1- ساختار سیاسی صفویه 37 2- وضعیت فرهنگی صفویه 39 3- اوضاع اقتصادی – اجتماعی ایران در دوره صفویه 40 4- ویژگی‌های نظامی صفویه 42 ج- زوال و فروپاشی صفویه 42 نتایج و پیامدهای تشکیل دولت صفویه 43 خلاصه و نتیجه‌گیری 44 5. ایران در دوران حکومت قاجار 45 أ- علل ظهور قاجار 46 ب – ویژگیهای حکومت قاجار 47 1- ساختار و ویژگیهای سیاسی قاجار 47 1- شاه هسته مرکزی قدرت 48 2- ولیعهد 49 3- شاهزادگان 49 4- رؤسای ایلات بزرگ 49 5- حکام محلی و خان‌های روستایی 49 2- وضعیت اقتصادی ایران در زمان قاجار 50 1- صنایع 50 2- تجارت و بازرگانی 51 3- کشاورزی 51 4- پول و اسکناس 51 3- وضعیت اجتماعی قاجار 52 4- وضعیت نظامی قاجار 53 5- وضعیت فرهنگی قاجار 54 6- نفوذ بیگانگان در عصر قاجار (روسیه و انگلستان) 55 ج- شکل‌گیری نارضایتی‌ها (آثار و پیامدهای حکومت) 57 1- جنبش تنباکو 57 زمینه‌های شکل‌گیری جنبش تنباکو 57 1- زمینه‌های فرهنگی 57 2- زمینه‌های مذهبی 58 3- زمینه‌های سیاسی 58 4- زمینه‌های اقتصادی 58 5- رهبری جنبش 59 6- آثار و پیامدهای جنبش تنباکو 59 2- جنبش مشروطه 59 1- زمینه‌های شکل گیری جنش مشروطه 60 1- 1- زمینه‌های فکری فرهنگی 60 روحانیون: 61 روشنفکران: 61 1- 2- زمینه‌های سیاسی 62 1- 3- زمینه‌های اقتصادی 62 2- فرآیند شکل‌گیری انقلاب مشروطه 62 3 - دلایل شکست مشروطه 63 4- آثار و پیامدهای مشروطه 64 خلاصه و نتیجه‌گیری 64 6. ایران در دوران حکومت پهلوی اوّل 65 مقدمه 65 أ- چگونگی به قدرت رسیدن رضاخان 66 1- عوامل داخلی 66 2 - عوامل خارجی 67 ب- ماهیت و ویژگی‌های حکومت 68 1- ویژگی‌های سیاسی 69 1- 1- تمرکز قدرت در دست شاه 69 1- 2- سرکوب شدید مخالفان 70 1- 3- سرکوب احزاب و نهادهای مدنی 70 1- 4- ممنوعیت فعالیت مطبوعات و رسانه‌های مستقل 70 1- 5- وابستگی به انگلستان 70 2- ویژگی‌های نظامی 71 3- ویژگی‌های اقتصادی 72 4- ویژگی‌های فرهنگی 75 4- 1- جایگزین کردن نظام آموزشی جدید (غربی) 75 4- 2- ایران‌گرایی و فارسی‌گرایی 75 4- 3- مقابله با مذهب و نهادهای مذهبی 75 4- 4- غرب‌گرایی 76 4- 5- شاه‌محوری 76 ج- سقوط رضاشاه 77 سرانجام رضاشاه 78 خلاصه و نتیجه‌گیری 78 7. ایران در دوران حکومت پهلوی دوّم 79 أ- چگونگی ظهور محمدرضاشاه 79 ب - ادوار حکومت و ویژگی‌های آن 80 دوره اول: (1332-1320) 81 1- ویژگی‌ها 81 3- حوادث و وقایع 81 1- اشغال ایران 81 علل اشغال ایران 81 پیامدهای اشغال ایران 82 2- بحران آذربایجان و کردستان 82 3- ملی شدن صنعت نفت 83 دلایل و زمینه‌های ملی شدن صنعت نفت 83 رهبران ملی شدن نفت 83 موارد اختلاف مصدق و کاشانی 84 4- کودتای 28 مرداد 1332 84 عاملان کودتا 84 آثار و پیامدهای کودتا 85 دوره دوم: (1357-1332) 86 1- ویژگی‌ها 86 1- ویژگی‌های سیاسی 86 1- 1- بازگشت به دوره استبداد رضاخانی 86 1- 2- تمرکز فوق العاده قدرت 86 1- 3- اجرای برنامه‌های امپریالیسم آمریکا 87 1- 4- سرکوب احزاب و گروه‌های سیاسی 87 1- 5- جلوگیری از فعالیت مطبوعات و روزنامه‌های مستقل 87 1- 6- پایه های قدرت پهلوی 88 2- ویژگی‌های فرهنگی 90 3- ویژگی‌های اقتصادی 92 4- ویژگیهای نظامی 95 سردرگمی مقامات آمریکا در برابر جنبش انقلابی مردم ایران 97 2- حوادث 97 1- لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی 98 2- انقلاب سفید (انقلاب شاه و ملت) 98 اصلاحات ارضی 99 3- قیام 15 خرداد 1342 100 4- کاپیتولاسیون 100 5- برگزاری جشن‌های مختلف 101 ج - روند حوادث منتهی به انقلاب 101 خلاصه و نتیجه‌گیری 104 بخش سوم: عوامل تعیین کننده 105 8. نقش مذهب(ایدئولوژی) در انقلاب اسلامی 107 مقدمه 107 أ- کارویژه‌های ایدئولوژی 108 ب- دین و سیاست از دیدگاه امام خمینی(ره) 109 1- دین 109 2- سیاست 109 ج- رابطه دین و سیاست از دیدگاه امام(ره) 110 د- نفی تفکر جدایی دین از سیاست از سوی امام(ره) 112 هـ - دلایل مخالفت امام با نظام سلطنتی 112 آسیب¬های نظام پهلوی از دیدگاه امام خمینی(ره) 113 1- آسیب‌های فرهنگی 114 2- آسیب‌های سیاسی – اجتماعی 114 3- آسیب¬های اقتصادی 114 4- آسیب¬های نظامی 114 و- ضرورت تأسیس حکومت اسلامی 114 1- ضرورت اجرای احکام اسلامی 115 2- استدلال به آیات قرآن 115 3- استدلال به روایات معصومین(ع) 116 4- استدلال به سیره معصومین(ع) 117 ز- ایدئولوژیهای مختلف قبل از پیروزی انقلاب اسلامی 118 1- ایدئولوژی چپ (مارکسیسم) 118 2- ایدئولوژیکی ناسیونالیسم 119 3- ایدئولوژی مذهبی 119 3- 1 – مقابله با تفکر جدایی دین از سیاست 119 3- 2- مخالفت با نظام سلطنتی 120 3- 3- ضرورت تأسیس حکومت اسلامی 120 3- 4- تعیین نوع حکومت 120 خلاصه و نتیجه‌گیری 120 9. نقش رهبری در انقلاب اسلامی 123 مقدمه: 123 الف – رهبری در عصر غیبت (ولایت فقیه) 123 1- فقه، فقیه، ولایت، ولایت فقیه 124 2- پیشینه تاریخی بحث ولایت فقیه 124 3- ویژگیهای رهبری در اسلام 125 4- تفاوت رهبری اسلامی (ولایت فقیه) و رهبری در سایر حکومتها 126 5- ادله ولایت فقیه 127 6- ادله عقلی ولایت فقیه 127 7- ادله نقلی ولایت فقیه 128 8- حدود اختیارات ولایت فقیه 130 ب- نقش رهبری در شکل‌گیری انقلاب اسلامی 131 1- زندگی‌نامه امام خمینی(ره) 131 1- از تولد تا مرجعیت (1281-1340هـ.ش) 131 دوره اوّل: کسب آگاهیهای علمی و سیاسی 131 فعالیتهای سیاسی امام در این دوره 132 دوره دوم: ورود امام به عرصه‌های علمی- سیاسی و اجتماعی 132 فعالیتهای امام در این دوره: 132 2- مرجعیت و رهبری انقلاب اسلامی (1357-1340) 133 1- اقدامات و فعالیتهای سیاسی امام در این دوره 133 2- امام در تبعید 133 2- 1- تبعید به ترکیه (13 آبان 1343 تا 13 مهر 1344) 133 2- 2- تبعید به عراق (13 مهر 1344تا 14 مهر 1357) 134 2- 3- اقامت در فرانسه (14 مهر 1357 تا 12 بهمن 1357) 134 3- امام و مهندسی جامعه پس از انقلاب اسلامی (1357 – 1368) 134 ج- نقش افکار و اندیشه‌های امام در وقوع انقلاب اسلامی 134 1- مخالفت با نظام سلطنتی موروثی 135 2- طرح نظریه ولایت فقیه 135 3- تعیین نوع حکومت 135 4- دیدگاه امام درباره غیبت امام عصر(عج) و تقیه 136 د- نقش ویژگیها و رفتار سیاسی امام در انقلاب اسلامی 136 خلاصه و نتیجه‌گیری 137 10. نقش مردم در انقلاب اسلامی 139 مقدمه 139 أ- نقش مردم در حکومتها 140 1- حکومتهایی که مردم در آن نقشی ندارند: 140 2- حکومتهایی که مردم در آن نقش محدودی دارند 140 3- حکومتهایی که مردم در آن نقش اساسی دارند 140 1- محاسن دموکراسی 141 2- معایب دموکراسی 142 ب- مردم سالاری دینی (دموکراسی دینی) 142 ج- آموزه‌های دینی درباره نقش مردم در سیاست 144 1- اصل شوری 145 2- اصل امربه معروف و نهی از منکر 145 3- اصل النصیحه لائمه المسلمین 146 د- نقش مردم در حکومت در اندیشه سیاسی امام خمینی(ره) 146 1- مشروعیت الهی (نصب) 147 2- مشروعیت مردمی( انتخاب) 147 3- مشروعیت دو گانه (الهی – مردمی) 147 هـ- نقش مردم در ساختار سیاسی جمهوری اسلامی از دیدگاه امام خمینی(ره) 148 نمودار ساختار سیاسی جمهوری اسلامی ایران بر طبق اندیشه سیاسی امام(ره) 150 و- نقش مردم در شکل‌گیری انقلاب اسلامی 151 خلاصه و نتیجه‌گیری: 152 11. نقش احزاب و گروههای سیاسی در انقلاب اسلامی 153 مقدمه 153 أ- مفاهیم و کلیّات 153 ب- دوره‌های تکوین احزاب در ایران 155 ج- تقسیم بندی احزاب و گروههای سیاسی ایران 155 1- جریان ملی‌گرا (ناسیونالیسم) 156 - نهضت آزادی ایران 158 2- جریان چپ (مارکسیسم) 158 2- 1- حزب توده ایران 159 2- 2- سازمان چریکهای فدایی خلق ایران 160 2- 3- سازمان مجاهدین خلق ایران / سازمان پیکار 161 د- جریان مذهبی مبتنی بر ایدئولوژی اسلام شیعی 163 1 – گروه فدائیان اسلام (1334-1324) 164 2 - حزب ملل اسلامی 165 3 - هیأتهای مؤتلفه اسلامی 165 4- روحانیت انقلابی 166 خلاصه و نتیجه‌گیری 168 بخش چهارم: تحولات سیاسی، اجتماعی پس از انقلاب اسلامی ایران 171 مقدمه: 173 12. آرمانها، دستاوردها و آسیب‌شناسی انقلاب اسلامی 175 مقدمه 175 أ- مفاهیم 175 1- آرمانها: 176 2- دستاوردها: 176 3- آسیب‌شناسی: 176 ب- آرمانها، دستاوردها و آسیب‌شناسی فرهنگی – اجتماعی 177 1- آرمانهای فرهنگی – اجتماعی 177 2- دستاوردهای فرهنگی – اجتماعی 177 3- آسیب‌شناسی فرهنگی – اجتماعی 178 ج- آرمانها، دستاوردها و آسیب‌شناسی سیاسی 179 1- آرمانهای سیاسی 179 2- دستاوردهای سیاسی 179 3- آسیب‌شناسی سیاسی 180 د- آرمانها، دستاوردها و آسیب‌شناسی اقتصادی 181 1 – آرمانهای اقتصادی 181 2- دستاوردهای اقتصادی 181 3- آسیب‌شناسی اقتصادی 182 خلاصه و نتیجه‌گیری 183 13. تحولات انقلاب اسلامی ایران در دوران بحران 185 مقدمه 185 - دولت موقت مهندس مهدی بازرگان: 185 - دولت دکتر ابوالحسن بنی‌صدر 187 - دولت شهید محمد علی رجایی و دکتر محمدرضا باهنر 188 - دولت آیت الله خامنه‌ای و مهندس میر حسین موسوی 189 أ- ویژگیهای دوران بحران: 189 1- وضعیت سیاسی دوران بحران 189 2- وضعیت اقتصادی دوران بحران 191 3- وضعیت فرهنگی دوره بحران 192 ب- حوادث و وقایع 193 1- تشکیل نهادهای انقلابی 193 1- کمیته انقلاب اسلامی 193 2- سپاه پاسداران انقلاب اسلامی 194 3- دادگاههای انقلاب 194 4- جهاد سازندگی 195 2- منازعات و شورشهای احزاب و گروههای سیاسی 195 2- 1- سازمان مجاهدین خلق 195 2- 2- پیکار 196 2- 3- حزب توده 196 2- 4- گروه فرقان 197 3- نقش گروهها در ناآرامیهای قومی 197 3- 1- شورشهای احزاب در کردستان 197 3- 1- 1- حزب دموکرات 198 3- 1- 2- حزب کومله 198 3- 2- تحرکات قومی با حمایت عراق در خوزستان 199 3- 3- ناآرامیهای حزب خلق مسلمان در تبریز 199 3- 4- ناآرامی در ترکمن صحرا 200 3- 5- ناآرامی در بلوچستان 200 4- اشغال سفارت آمریکا در تهران و پیامدهای آن 201 پیامدهای اشغال سفارت آمریکا 201 5- انقلاب فرهنگی 202 6- کودتای نوژه 203 چگونگی افشای کودتا 204 7- جنگ تحمیلی 204 7- 1- اهداف عراق در تجاوز به خاک ایران 204 7- 2- دلایل ادامه یافتن جنگ پس از فتح خرمشهر 205 خلاصه و نتیجه‌گیری 207 14. تحولات انقلاب اسلامی ایران در دوران تثبیت نظام 209 مقدمه 209 أ- وضعیت سیاسی، اقتصادی و فرهنگی این دوره 210 1- وضعیت سیاسی این دوره 210 2- وضعیت اقتصادی این دوره 210 3- وضعیت فرهنگی این دوره 212 ب- حوادث و وقایع مهم دوران تثبیت نظام 213 1- ماجرای مک فارلین (ایران – کنترا) 213 2- تأسیس مجمع تشخیص مصلحت نظام 214 3- شکل‌گیری احزاب و جناحهای سیاسی 215 4- تهاجم مجاهدین خلق (منافقین) در پایان جنگ 216 5- نامه امام خمینی (ره) به گورباچف 217 6- توطئه آیات شیطانی 217 7- بازنگری قانون اساسی 218 8- انتخاب و عزل آیت الله منتظری به عنوان قائم مقام رهبری 219 9- ارتحال امام خمینی(ره) و انتخاب آیت الله خامنه‌ای به رهبری انقلاب اسلامی 220 خلاصه و نتیجه‌گیری 221 15. تحولات انقلاب اسلامی ایران در دوران سازندگی 223 مقدمه 223 أ- انتخابات ریاست جمهوری بر اساس قانون اساسی جدید و پیروزی هاشمی رفسنجانی 224 ب- ویژگیهای این دوره 224 1- وضعیت سیاسی ایران در دوران سازندگی 224 2- وضعیت اقتصادی ایران در دوران سازندگی 227 3- وضعیت فرهنگی ایران در دوران سازندگی 229 ج- حوادث ووقایع مهم دوران سازندگی 230 1- تحریمهای آمریکا علیه ایران 230 1- 1– سیاست مهار دو گانه 230 1- 2- قانون داماتو 231 2- سیاست تنش‌زادیی در روابط خارجی 231 3- جریان میکونوس 232 4- تأسیس حزب کارگزاران سازندگی ایران 233 خلاصه و نتیجه‌گیری 234 16. تحولات انقلاب اسلامی ایران در دوران توسعه سیاسی 235 مقدمه 235 أ- انتخابات دوم خرداد 1376 235 ب – ویژگیهای این دوره 236 1- وضعیت سیاسی این دوره 236 2- وضعیت اقتصادی این دوره 238 3- وضعیت فرهنگی این دوره 239 ج- حوادث و وقایع: 240 1- قتلهای زنجیره‌ای 241 2- اصلاح قانون مطبوعات و حادثه کوی دانشگاه تهران 241 3- کنفرانس برلین و تعطیلی برخی روزنامه‌ها 243 4- گفتگوی تمدنها 244 خلاصه و نتیجه‌گیری 244

نصیری، محمد، تاریخ تحلیلی اسلام، قم: نشر معارف، 1379، ویراست دوم

سخن آغازین 1 بخش اول: مفاهیم و کلیات 3 1. مفاهیم نظری 5 أ- پیشینه تاریخی 5 ب- انقلاب در لغت 5 ج- انقلاب در اصطلاح 6 1- انقلاب در جامعه‌شناسی 6 2- انقلاب در علوم سیاسی و تاریخ 7 د- تفاوت انقلاب با پدیده‌های اجتماعی دیگر 7 1- جنگ: war 8 2- رفرم: reform 8 3- کودتا: coupdetate 8 4- شورش: revolt 9 5- نهضت (جنبش) 9 هـ- انقلاب اسلامی 9 و- اسلام 10 ز- انقلاب‌های رنگی (مخملی) 10 نتیجه‌گیری 11 2. رویکردهای مختلف در تبیین انقلاب اسلامی 13 مقدمه 13 أ- رویکرد اقتصادی و انقلاب اسلامی 14 ب- رویکرد روان‌شناختی و انقلاب اسلامی 15 ج- رویکرد سیاسی و انقلاب اسلامی 17 د- رویکرد فرهنگی و انقلاب اسلامی 18 نتیجه‌گیری 19 3. چارچوب نظری مدل انقلاب اسلامی 21 مقدمه 21 مدل مطلوب برای تبیین انقلاب اسلامی 22 1- نارضایتی 22 شاخص‌های نارضایتی انقلابی 23 شاخص‌های نارضایتی غیر انقلابی: 23 زمینه‌های نارضایتی در تاریخ معاصر ایران 23 1- 1- نارضایتی از ساختار سیاسی 24 1- 2- نارضایتی از ساختار اقتصادی 24 1- 3- نارضایتی از ساختار فرهنگی 25 1- 4- نفوذ استعمار و بیگانگان در ایران 25 2- عوامل تعیین کننده 26 2- 1- ایدئولوژی (مذهب تشیع) 26 2- 2- رهبری 26 2- 3- مردم 27 2- 4- نیروهای اجتماعی، احزاب و گروه‌های سیاسی 27 3- عوامل شتابزا 28 خلاصه و نتیجه گیری 28 بخش دوم: ریشه های تاریخی انقلاب اسلامی(نارضایتی) 29 مقدمه 31 4. ایران در دوران حکومت صفویه 35 مقدمه 35 أ- چگونگی ظهور صفویه 35 زمینه‌های شکل‌گیری دولت صفویه 37 ب- ویژگی‌های حکومت صفویه 37 1- ساختار سیاسی صفویه 37 2- وضعیت فرهنگی صفویه 39 3- اوضاع اقتصادی – اجتماعی ایران در دوره صفویه 40 4- ویژگی‌های نظامی صفویه 42 ج- زوال و فروپاشی صفویه 42 نتایج و پیامدهای تشکیل دولت صفویه 43 خلاصه و نتیجه‌گیری 44 5. ایران در دوران حکومت قاجار 45 أ- علل ظهور قاجار 46 ب – ویژگیهای حکومت قاجار 47 1- ساختار و ویژگیهای سیاسی قاجار 47 1- شاه هسته مرکزی قدرت 48 2- ولیعهد 49 3- شاهزادگان 49 4- رؤسای ایلات بزرگ 49 5- حکام محلی و خان‌های روستایی 49 2- وضعیت اقتصادی ایران در زمان قاجار 50 1- صنایع 50 2- تجارت و بازرگانی 51 3- کشاورزی 51 4- پول و اسکناس 51 3- وضعیت اجتماعی قاجار 52 4- وضعیت نظامی قاجار 53 5- وضعیت فرهنگی قاجار 54 6- نفوذ بیگانگان در عصر قاجار (روسیه و انگلستان) 55 ج- شکل‌گیری نارضایتی‌ها (آثار و پیامدهای حکومت) 57 1- جنبش تنباکو 57 زمینه‌های شکل‌گیری جنبش تنباکو 57 1- زمینه‌های فرهنگی 57 2- زمینه‌های مذهبی 58 3- زمینه‌های سیاسی 58 4- زمینه‌های اقتصادی 58 5- رهبری جنبش 59 6- آثار و پیامدهای جنبش تنباکو 59 2- جنبش مشروطه 59 1- زمینه‌های شکل گیری جنش مشروطه 60 1- 1- زمینه‌های فکری فرهنگی 60 روحانیون: 61 روشنفکران: 61 1- 2- زمینه‌های سیاسی 62 1- 3- زمینه‌های اقتصادی 62 2- فرآیند شکل‌گیری انقلاب مشروطه 62 3 - دلایل شکست مشروطه 63 4- آثار و پیامدهای مشروطه 64 خلاصه و نتیجه‌گیری 64 6. ایران در دوران حکومت پهلوی اوّل 65 مقدمه 65 أ- چگونگی به قدرت رسیدن رضاخان 66 1- عوامل داخلی 66 2 - عوامل خارجی 67 ب- ماهیت و ویژگی‌های حکومت 68 1- ویژگی‌های سیاسی 69 1- 1- تمرکز قدرت در دست شاه 69 1- 2- سرکوب شدید مخالفان 70 1- 3- سرکوب احزاب و نهادهای مدنی 70 1- 4- ممنوعیت فعالیت مطبوعات و رسانه‌های مستقل 70 1- 5- وابستگی به انگلستان 70 2- ویژگی‌های نظامی 71 3- ویژگی‌های اقتصادی 72 4- ویژگی‌های فرهنگی 75 4- 1- جایگزین کردن نظام آموزشی جدید (غربی) 75 4- 2- ایران‌گرایی و فارسی‌گرایی 75 4- 3- مقابله با مذهب و نهادهای مذهبی 75 4- 4- غرب‌گرایی 76 4- 5- شاه‌محوری 76 ج- سقوط رضاشاه 77 سرانجام رضاشاه 78 خلاصه و نتیجه‌گیری 78 7. ایران در دوران حکومت پهلوی دوّم 79 أ- چگونگی ظهور محمدرضاشاه 79 ب - ادوار حکومت و ویژگی‌های آن 80 دوره اول: (1332-1320) 81 1- ویژگی‌ها 81 3- حوادث و وقایع 81 1- اشغال ایران 81 علل اشغال ایران 81 پیامدهای اشغال ایران 82 2- بحران آذربایجان و کردستان 82 3- ملی شدن صنعت نفت 83 دلایل و زمینه‌های ملی شدن صنعت نفت 83 رهبران ملی شدن نفت 83 موارد اختلاف مصدق و کاشانی 84 4- کودتای 28 مرداد 1332 84 عاملان کودتا 84 آثار و پیامدهای کودتا 85 دوره دوم: (1357-1332) 86 1- ویژگی‌ها 86 1- ویژگی‌های سیاسی 86 1- 1- بازگشت به دوره استبداد رضاخانی 86 1- 2- تمرکز فوق العاده قدرت 86 1- 3- اجرای برنامه‌های امپریالیسم آمریکا 87 1- 4- سرکوب احزاب و گروه‌های سیاسی 87 1- 5- جلوگیری از فعالیت مطبوعات و روزنامه‌های مستقل 87 1- 6- پایه های قدرت پهلوی 88 2- ویژگی‌های فرهنگی 90 3- ویژگی‌های اقتصادی 92 4- ویژگیهای نظامی 95 سردرگمی مقامات آمریکا در برابر جنبش انقلابی مردم ایران 97 2- حوادث 97 1- لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی 98 2- انقلاب سفید (انقلاب شاه و ملت) 98 اصلاحات ارضی 99 3- قیام 15 خرداد 1342 100 4- کاپیتولاسیون 100 5- برگزاری جشن‌های مختلف 101 ج - روند حوادث منتهی به انقلاب 101 خلاصه و نتیجه‌گیری 104 بخش سوم: عوامل تعیین کننده 105 8. نقش مذهب(ایدئولوژی) در انقلاب اسلامی 107 مقدمه 107 أ- کارویژه‌های ایدئولوژی 108 ب- دین و سیاست از دیدگاه امام خمینی(ره) 109 1- دین 109 2- سیاست 109 ج- رابطه دین و سیاست از دیدگاه امام(ره) 110 د- نفی تفکر جدایی دین از سیاست از سوی امام(ره) 112 هـ - دلایل مخالفت امام با نظام سلطنتی 112 آسیب¬های نظام پهلوی از دیدگاه امام خمینی(ره) 113 1- آسیب‌های فرهنگی 114 2- آسیب‌های سیاسی – اجتماعی 114 3- آسیب¬های اقتصادی 114 4- آسیب¬های نظامی 114 و- ضرورت تأسیس حکومت اسلامی 114 1- ضرورت اجرای احکام اسلامی 115 2- استدلال به آیات قرآن 115 3- استدلال به روایات معصومین(ع) 116 4- استدلال به سیره معصومین(ع) 117 ز- ایدئولوژیهای مختلف قبل از پیروزی انقلاب اسلامی 118 1- ایدئولوژی چپ (مارکسیسم) 118 2- ایدئولوژیکی ناسیونالیسم 119 3- ایدئولوژی مذهبی 119 3- 1 – مقابله با تفکر جدایی دین از سیاست 119 3- 2- مخالفت با نظام سلطنتی 120 3- 3- ضرورت تأسیس حکومت اسلامی 120 3- 4- تعیین نوع حکومت 120 خلاصه و نتیجه‌گیری 120 9. نقش رهبری در انقلاب اسلامی 123 مقدمه: 123 الف – رهبری در عصر غیبت (ولایت فقیه) 123 1- فقه، فقیه، ولایت، ولایت فقیه 124 2- پیشینه تاریخی بحث ولایت فقیه 124 3- ویژگیهای رهبری در اسلام 125 4- تفاوت رهبری اسلامی (ولایت فقیه) و رهبری در سایر حکومتها 126 5- ادله ولایت فقیه 127 6- ادله عقلی ولایت فقیه 127 7- ادله نقلی ولایت فقیه 128 8- حدود اختیارات ولایت فقیه 130 ب- نقش رهبری در شکل‌گیری انقلاب اسلامی 131 1- زندگی‌نامه امام خمینی(ره) 131 1- از تولد تا مرجعیت (1281-1340هـ.ش) 131 دوره اوّل: کسب آگاهیهای علمی و سیاسی 131 فعالیتهای سیاسی امام در این دوره 132 دوره دوم: ورود امام به عرصه‌های علمی- سیاسی و اجتماعی 132 فعالیتهای امام در این دوره: 132 2- مرجعیت و رهبری انقلاب اسلامی (1357-1340) 133 1- اقدامات و فعالیتهای سیاسی امام در این دوره 133 2- امام در تبعید 133 2- 1- تبعید به ترکیه (13 آبان 1343 تا 13 مهر 1344) 133 2- 2- تبعید به عراق (13 مهر 1344تا 14 مهر 1357) 134 2- 3- اقامت در فرانسه (14 مهر 1357 تا 12 بهمن 1357) 134 3- امام و مهندسی جامعه پس از انقلاب اسلامی (1357 – 1368) 134 ج- نقش افکار و اندیشه‌های امام در وقوع انقلاب اسلامی 134 1- مخالفت با نظام سلطنتی موروثی 135 2- طرح نظریه ولایت فقیه 135 3- تعیین نوع حکومت 135 4- دیدگاه امام درباره غیبت امام عصر(عج) و تقیه 136 د- نقش ویژگیها و رفتار سیاسی امام در انقلاب اسلامی 136 خلاصه و نتیجه‌گیری 137 10. نقش مردم در انقلاب اسلامی 139 مقدمه 139 أ- نقش مردم در حکومتها 140 1- حکومتهایی که مردم در آن نقشی ندارند: 140 2- حکومتهایی که مردم در آن نقش محدودی دارند 140 3- حکومتهایی که مردم در آن نقش اساسی دارند 140 1- محاسن دموکراسی 141 2- معایب دموکراسی 142 ب- مردم سالاری دینی (دموکراسی دینی) 142 ج- آموزه‌های دینی درباره نقش مردم در سیاست 144 1- اصل شوری 145 2- اصل امربه معروف و نهی از منکر 145 3- اصل النصیحه لائمه المسلمین 146 د- نقش مردم در حکومت در اندیشه سیاسی امام خمینی(ره) 146 1- مشروعیت الهی (نصب) 147 2- مشروعیت مردمی( انتخاب) 147 3- مشروعیت دو گانه (الهی – مردمی) 147 هـ- نقش مردم در ساختار سیاسی جمهوری اسلامی از دیدگاه امام خمینی(ره) 148 نمودار ساختار سیاسی جمهوری اسلامی ایران بر طبق اندیشه سیاسی امام(ره) 150 و- نقش مردم در شکل‌گیری انقلاب اسلامی 151 خلاصه و نتیجه‌گیری: 152 11. نقش احزاب و گروههای سیاسی در انقلاب اسلامی 153 مقدمه 153 أ- مفاهیم و کلیّات 153 ب- دوره‌های تکوین احزاب در ایران 155 ج- تقسیم بندی احزاب و گروههای سیاسی ایران 155 1- جریان ملی‌گرا (ناسیونالیسم) 156 - نهضت آزادی ایران 158 2- جریان چپ (مارکسیسم) 158 2- 1- حزب توده ایران 159 2- 2- سازمان چریکهای فدایی خلق ایران 160 2- 3- سازمان مجاهدین خلق ایران / سازمان پیکار 161 د- جریان مذهبی مبتنی بر ایدئولوژی اسلام شیعی 163 1 – گروه فدائیان اسلام (1334-1324) 164 2 - حزب ملل اسلامی 165 3 - هیأتهای مؤتلفه اسلامی 165 4- روحانیت انقلابی 166 خلاصه و نتیجه‌گیری 168 بخش چهارم: تحولات سیاسی، اجتماعی پس از انقلاب اسلامی ایران 171 مقدمه: 173 12. آرمانها، دستاوردها و آسیب‌شناسی انقلاب اسلامی 175 مقدمه 175 أ- مفاهیم 175 1- آرمانها: 176 2- دستاوردها: 176 3- آسیب‌شناسی: 176 ب- آرمانها، دستاوردها و آسیب‌شناسی فرهنگی – اجتماعی 177 1- آرمانهای فرهنگی – اجتماعی 177 2- دستاوردهای فرهنگی – اجتماعی 177 3- آسیب‌شناسی فرهنگی – اجتماعی 178 ج- آرمانها، دستاوردها و آسیب‌شناسی سیاسی 179 1- آرمانهای سیاسی 179 2- دستاوردهای سیاسی 179 3- آسیب‌شناسی سیاسی 180 د- آرمانها، دستاوردها و آسیب‌شناسی اقتصادی 181 1 – آرمانهای اقتصادی 181 2- دستاوردهای اقتصادی 181 3- آسیب‌شناسی اقتصادی 182 خلاصه و نتیجه‌گیری 183 13. تحولات انقلاب اسلامی ایران در دوران بحران 185 مقدمه 185 - دولت موقت مهندس مهدی بازرگان: 185 - دولت دکتر ابوالحسن بنی‌صدر 187 - دولت شهید محمد علی رجایی و دکتر محمدرضا باهنر 188 - دولت آیت الله خامنه‌ای و مهندس میر حسین موسوی 189 أ- ویژگیهای دوران بحران: 189 1- وضعیت سیاسی دوران بحران 189 2- وضعیت اقتصادی دوران بحران 191 3- وضعیت فرهنگی دوره بحران 192 ب- حوادث و وقایع 193 1- تشکیل نهادهای انقلابی 193 1- کمیته انقلاب اسلامی 193 2- سپاه پاسداران انقلاب اسلامی 194 3- دادگاههای انقلاب 194 4- جهاد سازندگی 195 2- منازعات و شورشهای احزاب و گروههای سیاسی 195 2- 1- سازمان مجاهدین خلق 195 2- 2- پیکار 196 2- 3- حزب توده 196 2- 4- گروه فرقان 197 3- نقش گروهها در ناآرامیهای قومی 197 3- 1- شورشهای احزاب در کردستان 197 3- 1- 1- حزب دموکرات 198 3- 1- 2- حزب کومله 198 3- 2- تحرکات قومی با حمایت عراق در خوزستان 199 3- 3- ناآرامیهای حزب خلق مسلمان در تبریز 199 3- 4- ناآرامی در ترکمن صحرا 200 3- 5- ناآرامی در بلوچستان 200 4- اشغال سفارت آمریکا در تهران و پیامدهای آن 201 پیامدهای اشغال سفارت آمریکا 201 5- انقلاب فرهنگی 202 6- کودتای نوژه 203 چگونگی افشای کودتا 204 7- جنگ تحمیلی 204 7- 1- اهداف عراق در تجاوز به خاک ایران 204 7- 2- دلایل ادامه یافتن جنگ پس از فتح خرمشهر 205 خلاصه و نتیجه‌گیری 207 14. تحولات انقلاب اسلامی ایران در دوران تثبیت نظام 209 مقدمه 209 أ- وضعیت سیاسی، اقتصادی و فرهنگی این دوره 210 1- وضعیت سیاسی این دوره 210 2- وضعیت اقتصادی این دوره 210 3- وضعیت فرهنگی این دوره 212 ب- حوادث و وقایع مهم دوران تثبیت نظام 213 1- ماجرای مک فارلین (ایران – کنترا) 213 2- تأسیس مجمع تشخیص مصلحت نظام 214 3- شکل‌گیری احزاب و جناحهای سیاسی 215 4- تهاجم مجاهدین خلق (منافقین) در پایان جنگ 216 5- نامه امام خمینی (ره) به گورباچف 217 6- توطئه آیات شیطانی 217 7- بازنگری قانون اساسی 218 8- انتخاب و عزل آیت الله منتظری به عنوان قائم مقام رهبری 219 9- ارتحال امام خمینی(ره) و انتخاب آیت الله خامنه‌ای به رهبری انقلاب اسلامی 220 خلاصه و نتیجه‌گیری 221 15. تحولات انقلاب اسلامی ایران در دوران سازندگی 223 مقدمه 223 أ- انتخابات ریاست جمهوری بر اساس قانون اساسی جدید و پیروزی هاشمی رفسنجانی 224 ب- ویژگیهای این دوره 224 1- وضعیت سیاسی ایران در دوران سازندگی 224 2- وضعیت اقتصادی ایران در دوران سازندگی 227 3- وضعیت فرهنگی ایران در دوران سازندگی 229 ج- حوادث ووقایع مهم دوران سازندگی 230 1- تحریمهای آمریکا علیه ایران 230 1- 1– سیاست مهار دو گانه 230 1- 2- قانون داماتو 231 2- سیاست تنش‌زادیی در روابط خارجی 231 3- جریان میکونوس 232 4- تأسیس حزب کارگزاران سازندگی ایران 233 خلاصه و نتیجه‌گیری 234 16. تحولات انقلاب اسلامی ایران در دوران توسعه سیاسی 235 مقدمه 235 أ- انتخابات دوم خرداد 1376 235 ب – ویژگیهای این دوره 236 1- وضعیت سیاسی این دوره 236 2- وضعیت اقتصادی این دوره 238 3- وضعیت فرهنگی این دوره 239 ج- حوادث و وقایع: 240 1- قتلهای زنجیره‌ای 241 2- اصلاح قانون مطبوعات و حادثه کوی دانشگاه تهران 241 3- کنفرانس برلین و تعطیلی برخی روزنامه‌ها 243 4- گفتگوی تمدنها 244 خلاصه و نتیجه‌گیری 244

نصیری، محمد، تاریخ تحلیلی اسلام، قم: نشر معارف، 1379، ویراست دوم

سخن آغازین 1 بخش اول: مفاهیم و کلیات 3 1. مفاهیم نظری 5 أ- پیشینه تاریخی 5 ب- انقلاب در لغت 5 ج- انقلاب در اصطلاح 6 1- انقلاب در جامعه‌شناسی 6 2- انقلاب در علوم سیاسی و تاریخ 7 د- تفاوت انقلاب با پدیده‌های اجتماعی دیگر 7 1- جنگ: war 8 2- رفرم: reform 8 3- کودتا: coupdetate 8 4- شورش: revolt 9 5- نهضت (جنبش) 9 هـ- انقلاب اسلامی 9 و- اسلام 10 ز- انقلاب‌های رنگی (مخملی) 10 نتیجه‌گیری 11 2. رویکردهای مختلف در تبیین انقلاب اسلامی 13 مقدمه 13 أ- رویکرد اقتصادی و انقلاب اسلامی 14 ب- رویکرد روان‌شناختی و انقلاب اسلامی 15 ج- رویکرد سیاسی و انقلاب اسلامی 17 د- رویکرد فرهنگی و انقلاب اسلامی 18 نتیجه‌گیری 19 3. چارچوب نظری مدل انقلاب اسلامی 21 مقدمه 21 مدل مطلوب برای تبیین انقلاب اسلامی 22 1- نارضایتی 22 شاخص‌های نارضایتی انقلابی 23 شاخص‌های نارضایتی غیر انقلابی: 23 زمینه‌های نارضایتی در تاریخ معاصر ایران 23 1- 1- نارضایتی از ساختار سیاسی 24 1- 2- نارضایتی از ساختار اقتصادی 24 1- 3- نارضایتی از ساختار فرهنگی 25 1- 4- نفوذ استعمار و بیگانگان در ایران 25 2- عوامل تعیین کننده 26 2- 1- ایدئولوژی (مذهب تشیع) 26 2- 2- رهبری 26 2- 3- مردم 27 2- 4- نیروهای اجتماعی، احزاب و گروه‌های سیاسی 27 3- عوامل شتابزا 28 خلاصه و نتیجه گیری 28 بخش دوم: ریشه های تاریخی انقلاب اسلامی(نارضایتی) 29 مقدمه 31 4. ایران در دوران حکومت صفویه 35 مقدمه 35 أ- چگونگی ظهور صفویه 35 زمینه‌های شکل‌گیری دولت صفویه 37 ب- ویژگی‌های حکومت صفویه 37 1- ساختار سیاسی صفویه 37 2- وضعیت فرهنگی صفویه 39 3- اوضاع اقتصادی – اجتماعی ایران در دوره صفویه 40 4- ویژگی‌های نظامی صفویه 42 ج- زوال و فروپاشی صفویه 42 نتایج و پیامدهای تشکیل دولت صفویه 43 خلاصه و نتیجه‌گیری 44 5. ایران در دوران حکومت قاجار 45 أ- علل ظهور قاجار 46 ب – ویژگیهای حکومت قاجار 47 1- ساختار و ویژگیهای سیاسی قاجار 47 1- شاه هسته مرکزی قدرت 48 2- ولیعهد 49 3- شاهزادگان 49 4- رؤسای ایلات بزرگ 49 5- حکام محلی و خان‌های روستایی 49 2- وضعیت اقتصادی ایران در زمان قاجار 50 1- صنایع 50 2- تجارت و بازرگانی 51 3- کشاورزی 51 4- پول و اسکناس 51 3- وضعیت اجتماعی قاجار 52 4- وضعیت نظامی قاجار 53 5- وضعیت فرهنگی قاجار 54 6- نفوذ بیگانگان در عصر قاجار (روسیه و انگلستان) 55 ج- شکل‌گیری نارضایتی‌ها (آثار و پیامدهای حکومت) 57 1- جنبش تنباکو 57 زمینه‌های شکل‌گیری جنبش تنباکو 57 1- زمینه‌های فرهنگی 57 2- زمینه‌های مذهبی 58 3- زمینه‌های سیاسی 58 4- زمینه‌های اقتصادی 58 5- رهبری جنبش 59 6- آثار و پیامدهای جنبش تنباکو 59 2- جنبش مشروطه 59 1- زمینه‌های شکل گیری جنش مشروطه 60 1- 1- زمینه‌های فکری فرهنگی 60 روحانیون: 61 روشنفکران: 61 1- 2- زمینه‌های سیاسی 62 1- 3- زمینه‌های اقتصادی 62 2- فرآیند شکل‌گیری انقلاب مشروطه 62 3 - دلایل شکست مشروطه 63 4- آثار و پیامدهای مشروطه 64 خلاصه و نتیجه‌گیری 64 6. ایران در دوران حکومت پهلوی اوّل 65 مقدمه 65 أ- چگونگی به قدرت رسیدن رضاخان 66 1- عوامل داخلی 66 2 - عوامل خارجی 67 ب- ماهیت و ویژگی‌های حکومت 68 1- ویژگی‌های سیاسی 69 1- 1- تمرکز قدرت در دست شاه 69 1- 2- سرکوب شدید مخالفان 70 1- 3- سرکوب احزاب و نهادهای مدنی 70 1- 4- ممنوعیت فعالیت مطبوعات و رسانه‌های مستقل 70 1- 5- وابستگی به انگلستان 70 2- ویژگی‌های نظامی 71 3- ویژگی‌های اقتصادی 72 4- ویژگی‌های فرهنگی 75 4- 1- جایگزین کردن نظام آموزشی جدید (غربی) 75 4- 2- ایران‌گرایی و فارسی‌گرایی 75 4- 3- مقابله با مذهب و نهادهای مذهبی 75 4- 4- غرب‌گرایی 76 4- 5- شاه‌محوری 76 ج- سقوط رضاشاه 77 سرانجام رضاشاه 78 خلاصه و نتیجه‌گیری 78 7. ایران در دوران حکومت پهلوی دوّم 79 أ- چگونگی ظهور محمدرضاشاه 79 ب - ادوار حکومت و ویژگی‌های آن 80 دوره اول: (1332-1320) 81 1- ویژگی‌ها 81 3- حوادث و وقایع 81 1- اشغال ایران 81 علل اشغال ایران 81 پیامدهای اشغال ایران 82 2- بحران آذربایجان و کردستان 82 3- ملی شدن صنعت نفت 83 دلایل و زمینه‌های ملی شدن صنعت نفت 83 رهبران ملی شدن نفت 83 موارد اختلاف مصدق و کاشانی 84 4- کودتای 28 مرداد 1332 84 عاملان کودتا 84 آثار و پیامدهای کودتا 85 دوره دوم: (1357-1332) 86 1- ویژگی‌ها 86 1- ویژگی‌های سیاسی 86 1- 1- بازگشت به دوره استبداد رضاخانی 86 1- 2- تمرکز فوق العاده قدرت 86 1- 3- اجرای برنامه‌های امپریالیسم آمریکا 87 1- 4- سرکوب احزاب و گروه‌های سیاسی 87 1- 5- جلوگیری از فعالیت مطبوعات و روزنامه‌های مستقل 87 1- 6- پایه های قدرت پهلوی 88 2- ویژگی‌های فرهنگی 90 3- ویژگی‌های اقتصادی 92 4- ویژگیهای نظامی 95 سردرگمی مقامات آمریکا در برابر جنبش انقلابی مردم ایران 97 2- حوادث 97 1- لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی 98 2- انقلاب سفید (انقلاب شاه و ملت) 98 اصلاحات ارضی 99 3- قیام 15 خرداد 1342 100 4- کاپیتولاسیون 100 5- برگزاری جشن‌های مختلف 101 ج - روند حوادث منتهی به انقلاب 101 خلاصه و نتیجه‌گیری 104 بخش سوم: عوامل تعیین کننده 105 8. نقش مذهب(ایدئولوژی) در انقلاب اسلامی 107 مقدمه 107 أ- کارویژه‌های ایدئولوژی 108 ب- دین و سیاست از دیدگاه امام خمینی(ره) 109 1- دین 109 2- سیاست 109 ج- رابطه دین و سیاست از دیدگاه امام(ره) 110 د- نفی تفکر جدایی دین از سیاست از سوی امام(ره) 112 هـ - دلایل مخالفت امام با نظام سلطنتی 112 آسیب¬های نظام پهلوی از دیدگاه امام خمینی(ره) 113 1- آسیب‌های فرهنگی 114 2- آسیب‌های سیاسی – اجتماعی 114 3- آسیب¬های اقتصادی 114 4- آسیب¬های نظامی 114 و- ضرورت تأسیس حکومت اسلامی 114 1- ضرورت اجرای احکام اسلامی 115 2- استدلال به آیات قرآن 115 3- استدلال به روایات معصومین(ع) 116 4- استدلال به سیره معصومین(ع) 117 ز- ایدئولوژیهای مختلف قبل از پیروزی انقلاب اسلامی 118 1- ایدئولوژی چپ (مارکسیسم) 118 2- ایدئولوژیکی ناسیونالیسم 119 3- ایدئولوژی مذهبی 119 3- 1 – مقابله با تفکر جدایی دین از سیاست 119 3- 2- مخالفت با نظام سلطنتی 120 3- 3- ضرورت تأسیس حکومت اسلامی 120 3- 4- تعیین نوع حکومت 120 خلاصه و نتیجه‌گیری 120 9. نقش رهبری در انقلاب اسلامی 123 مقدمه: 123 الف – رهبری در عصر غیبت (ولایت فقیه) 123 1- فقه، فقیه، ولایت، ولایت فقیه 124 2- پیشینه تاریخی بحث ولایت فقیه 124 3- ویژگیهای رهبری در اسلام 125 4- تفاوت رهبری اسلامی (ولایت فقیه) و رهبری در سایر حکومتها 126 5- ادله ولایت فقیه 127 6- ادله عقلی ولایت فقیه 127 7- ادله نقلی ولایت فقیه 128 8- حدود اختیارات ولایت فقیه 130 ب- نقش رهبری در شکل‌گیری انقلاب اسلامی 131 1- زندگی‌نامه امام خمینی(ره) 131 1- از تولد تا مرجعیت (1281-1340هـ.ش) 131 دوره اوّل: کسب آگاهیهای علمی و سیاسی 131 فعالیتهای سیاسی امام در این دوره 132 دوره دوم: ورود امام به عرصه‌های علمی- سیاسی و اجتماعی 132 فعالیتهای امام در این دوره: 132 2- مرجعیت و رهبری انقلاب اسلامی (1357-1340) 133 1- اقدامات و فعالیتهای سیاسی امام در این دوره 133 2- امام در تبعید 133 2- 1- تبعید به ترکیه (13 آبان 1343 تا 13 مهر 1344) 133 2- 2- تبعید به عراق (13 مهر 1344تا 14 مهر 1357) 134 2- 3- اقامت در فرانسه (14 مهر 1357 تا 12 بهمن 1357) 134 3- امام و مهندسی جامعه پس از انقلاب اسلامی (1357 – 1368) 134 ج- نقش افکار و اندیشه‌های امام در وقوع انقلاب اسلامی 134 1- مخالفت با نظام سلطنتی موروثی 135 2- طرح نظریه ولایت فقیه 135 3- تعیین نوع حکومت 135 4- دیدگاه امام درباره غیبت امام عصر(عج) و تقیه 136 د- نقش ویژگیها و رفتار سیاسی امام در انقلاب اسلامی 136 خلاصه و نتیجه‌گیری 137 10. نقش مردم در انقلاب اسلامی 139 مقدمه 139 أ- نقش مردم در حکومتها 140 1- حکومتهایی که مردم در آن نقشی ندارند: 140 2- حکومتهایی که مردم در آن نقش محدودی دارند 140 3- حکومتهایی که مردم در آن نقش اساسی دارند 140 1- محاسن دموکراسی 141 2- معایب دموکراسی 142 ب- مردم سالاری دینی (دموکراسی دینی) 142 ج- آموزه‌های دینی درباره نقش مردم در سیاست 144 1- اصل شوری 145 2- اصل امربه معروف و نهی از منکر 145 3- اصل النصیحه لائمه المسلمین 146 د- نقش مردم در حکومت در اندیشه سیاسی امام خمینی(ره) 146 1- مشروعیت الهی (نصب) 147 2- مشروعیت مردمی( انتخاب) 147 3- مشروعیت دو گانه (الهی – مردمی) 147 هـ- نقش مردم در ساختار سیاسی جمهوری اسلامی از دیدگاه امام خمینی(ره) 148 نمودار ساختار سیاسی جمهوری اسلامی ایران بر طبق اندیشه سیاسی امام(ره) 150 و- نقش مردم در شکل‌گیری انقلاب اسلامی 151 خلاصه و نتیجه‌گیری: 152 11. نقش احزاب و گروههای سیاسی در انقلاب اسلامی 153 مقدمه 153 أ- مفاهیم و کلیّات 153 ب- دوره‌های تکوین احزاب در ایران 155 ج- تقسیم بندی احزاب و گروههای سیاسی ایران 155 1- جریان ملی‌گرا (ناسیونالیسم) 156 - نهضت آزادی ایران 158 2- جریان چپ (مارکسیسم) 158 2- 1- حزب توده ایران 159 2- 2- سازمان چریکهای فدایی خلق ایران 160 2- 3- سازمان مجاهدین خلق ایران / سازمان پیکار 161 د- جریان مذهبی مبتنی بر ایدئولوژی اسلام شیعی 163 1 – گروه فدائیان اسلام (1334-1324) 164 2 - حزب ملل اسلامی 165 3 - هیأتهای مؤتلفه اسلامی 165 4- روحانیت انقلابی 166 خلاصه و نتیجه‌گیری 168 بخش چهارم: تحولات سیاسی، اجتماعی پس از انقلاب اسلامی ایران 171 مقدمه: 173 12. آرمانها، دستاوردها و آسیب‌شناسی انقلاب اسلامی 175 مقدمه 175 أ- مفاهیم 175 1- آرمانها: 176 2- دستاوردها: 176 3- آسیب‌شناسی: 176 ب- آرمانها، دستاوردها و آسیب‌شناسی فرهنگی – اجتماعی 177 1- آرمانهای فرهنگی – اجتماعی 177 2- دستاوردهای فرهنگی – اجتماعی 177 3- آسیب‌شناسی فرهنگی – اجتماعی 178 ج- آرمانها، دستاوردها و آسیب‌شناسی سیاسی 179 1- آرمانهای سیاسی 179 2- دستاوردهای سیاسی 179 3- آسیب‌شناسی سیاسی 180 د- آرمانها، دستاوردها و آسیب‌شناسی اقتصادی 181 1 – آرمانهای اقتصادی 181 2- دستاوردهای اقتصادی 181 3- آسیب‌شناسی اقتصادی 182 خلاصه و نتیجه‌گیری 183 13. تحولات انقلاب اسلامی ایران در دوران بحران 185 مقدمه 185 - دولت موقت مهندس مهدی بازرگان: 185 - دولت دکتر ابوالحسن بنی‌صدر 187 - دولت شهید محمد علی رجایی و دکتر محمدرضا باهنر 188 - دولت آیت الله خامنه‌ای و مهندس میر حسین موسوی 189 أ- ویژگیهای دوران بحران: 189 1- وضعیت سیاسی دوران بحران 189 2- وضعیت اقتصادی دوران بحران 191 3- وضعیت فرهنگی دوره بحران 192 ب- حوادث و وقایع 193 1- تشکیل نهادهای انقلابی 193 1- کمیته انقلاب اسلامی 193 2- سپاه پاسداران انقلاب اسلامی 194 3- دادگاههای انقلاب 194 4- جهاد سازندگی 195 2- منازعات و شورشهای احزاب و گروههای سیاسی 195 2- 1- سازمان مجاهدین خلق 195 2- 2- پیکار 196 2- 3- حزب توده 196 2- 4- گروه فرقان 197 3- نقش گروهها در ناآرامیهای قومی 197 3- 1- شورشهای احزاب در کردستان 197 3- 1- 1- حزب دموکرات 198 3- 1- 2- حزب کومله 198 3- 2- تحرکات قومی با حمایت عراق در خوزستان 199 3- 3- ناآرامیهای حزب خلق مسلمان در تبریز 199 3- 4- ناآرامی در ترکمن صحرا 200 3- 5- ناآرامی در بلوچستان 200 4- اشغال سفارت آمریکا در تهران و پیامدهای آن 201 پیامدهای اشغال سفارت آمریکا 201 5- انقلاب فرهنگی 202 6- کودتای نوژه 203 چگونگی افشای کودتا 204 7- جنگ تحمیلی 204 7- 1- اهداف عراق در تجاوز به خاک ایران 204 7- 2- دلایل ادامه یافتن جنگ پس از فتح خرمشهر 205 خلاصه و نتیجه‌گیری 207 14. تحولات انقلاب اسلامی ایران در دوران تثبیت نظام 209 مقدمه 209 أ- وضعیت سیاسی، اقتصادی و فرهنگی این دوره 210 1- وضعیت سیاسی این دوره 210 2- وضعیت اقتصادی این دوره 210 3- وضعیت فرهنگی این دوره 212 ب- حوادث و وقایع مهم دوران تثبیت نظام 213 1- ماجرای مک فارلین (ایران – کنترا) 213 2- تأسیس مجمع تشخیص مصلحت نظام 214 3- شکل‌گیری احزاب و جناحهای سیاسی 215 4- تهاجم مجاهدین خلق (منافقین) در پایان جنگ 216 5- نامه امام خمینی (ره) به گورباچف 217 6- توطئه آیات شیطانی 217 7- بازنگری قانون اساسی 218 8- انتخاب و عزل آیت الله منتظری به عنوان قائم مقام رهبری 219 9- ارتحال امام خمینی(ره) و انتخاب آیت الله خامنه‌ای به رهبری انقلاب اسلامی 220 خلاصه و نتیجه‌گیری 221 15. تحولات انقلاب اسلامی ایران در دوران سازندگی 223 مقدمه 223 أ- انتخابات ریاست جمهوری بر اساس قانون اساسی جدید و پیروزی هاشمی رفسنجانی 224 ب- ویژگیهای این دوره 224 1- وضعیت سیاسی ایران در دوران سازندگی 224 2- وضعیت اقتصادی ایران در دوران سازندگی 227 3- وضعیت فرهنگی ایران در دوران سازندگی 229 ج- حوادث ووقایع مهم دوران سازندگی 230 1- تحریمهای آمریکا علیه ایران 230 1- 1– سیاست مهار دو گانه 230 1- 2- قانون داماتو 231 2- سیاست تنش‌زادیی در روابط خارجی 231 3- جریان میکونوس 232 4- تأسیس حزب کارگزاران سازندگی ایران 233 خلاصه و نتیجه‌گیری 234 16. تحولات انقلاب اسلامی ایران در دوران توسعه سیاسی 235 مقدمه 235 أ- انتخابات دوم خرداد 1376 235 ب – ویژگیهای این دوره 236 1- وضعیت سیاسی این دوره 236 2- وضعیت اقتصادی این دوره 238 3- وضعیت فرهنگی این دوره 239 ج- حوادث و وقایع: 240 1- قتلهای زنجیره‌ای 241 2- اصلاح قانون مطبوعات و حادثه کوی دانشگاه تهران 241 3- کنفرانس برلین و تعطیلی برخی روزنامه‌ها 243 4- گفتگوی تمدنها 244 خلاصه و نتیجه‌گیری 244

ملکی، علی، انقلاب اسلامی، زمینه ها و پیامدها، قم: انتشارات پاد اندیشه، 1396

سخن آغازین 1 بخش اول: مفاهیم و کلیات 3 1. مفاهیم نظری 5 أ- پیشینه تاریخی 5 ب- انقلاب در لغت 5 ج- انقلاب در اصطلاح 6 1- انقلاب در جامعه‌شناسی 6 2- انقلاب در علوم سیاسی و تاریخ 7 د- تفاوت انقلاب با پدیده‌های اجتماعی دیگر 7 1- جنگ: war 8 2- رفرم: reform 8 3- کودتا: coupdetate 8 4- شورش: revolt 9 5- نهضت (جنبش) 9 هـ- انقلاب اسلامی 9 و- اسلام 10 ز- انقلاب‌های رنگی (مخملی) 10 نتیجه‌گیری 11 2. رویکردهای مختلف در تبیین انقلاب اسلامی 13 مقدمه 13 أ- رویکرد اقتصادی و انقلاب اسلامی 14 ب- رویکرد روان‌شناختی و انقلاب اسلامی 15 ج- رویکرد سیاسی و انقلاب اسلامی 17 د- رویکرد فرهنگی و انقلاب اسلامی 18 نتیجه‌گیری 19 3. چارچوب نظری مدل انقلاب اسلامی 21 مقدمه 21 مدل مطلوب برای تبیین انقلاب اسلامی 22 1- نارضایتی 22 شاخص‌های نارضایتی انقلابی 23 شاخص‌های نارضایتی غیر انقلابی: 23 زمینه‌های نارضایتی در تاریخ معاصر ایران 23 1- 1- نارضایتی از ساختار سیاسی 24 1- 2- نارضایتی از ساختار اقتصادی 24 1- 3- نارضایتی از ساختار فرهنگی 25 1- 4- نفوذ استعمار و بیگانگان در ایران 25 2- عوامل تعیین کننده 26 2- 1- ایدئولوژی (مذهب تشیع) 26 2- 2- رهبری 26 2- 3- مردم 27 2- 4- نیروهای اجتماعی، احزاب و گروه‌های سیاسی 27 3- عوامل شتابزا 28 خلاصه و نتیجه گیری 28 بخش دوم: ریشه های تاریخی انقلاب اسلامی(نارضایتی) 29 مقدمه 31 4. ایران در دوران حکومت صفویه 35 مقدمه 35 أ- چگونگی ظهور صفویه 35 زمینه‌های شکل‌گیری دولت صفویه 37 ب- ویژگی‌های حکومت صفویه 37 1- ساختار سیاسی صفویه 37 2- وضعیت فرهنگی صفویه 39 3- اوضاع اقتصادی – اجتماعی ایران در دوره صفویه 40 4- ویژگی‌های نظامی صفویه 42 ج- زوال و فروپاشی صفویه 42 نتایج و پیامدهای تشکیل دولت صفویه 43 خلاصه و نتیجه‌گیری 44 5. ایران در دوران حکومت قاجار 45 أ- علل ظهور قاجار 46 ب – ویژگیهای حکومت قاجار 47 1- ساختار و ویژگیهای سیاسی قاجار 47 1- شاه هسته مرکزی قدرت 48 2- ولیعهد 49 3- شاهزادگان 49 4- رؤسای ایلات بزرگ 49 5- حکام محلی و خان‌های روستایی 49 2- وضعیت اقتصادی ایران در زمان قاجار 50 1- صنایع 50 2- تجارت و بازرگانی 51 3- کشاورزی 51 4- پول و اسکناس 51 3- وضعیت اجتماعی قاجار 52 4- وضعیت نظامی قاجار 53 5- وضعیت فرهنگی قاجار 54 6- نفوذ بیگانگان در عصر قاجار (روسیه و انگلستان) 55 ج- شکل‌گیری نارضایتی‌ها (آثار و پیامدهای حکومت) 57 1- جنبش تنباکو 57 زمینه‌های شکل‌گیری جنبش تنباکو 57 1- زمینه‌های فرهنگی 57 2- زمینه‌های مذهبی 58 3- زمینه‌های سیاسی 58 4- زمینه‌های اقتصادی 58 5- رهبری جنبش 59 6- آثار و پیامدهای جنبش تنباکو 59 2- جنبش مشروطه 59 1- زمینه‌های شکل گیری جنش مشروطه 60 1- 1- زمینه‌های فکری فرهنگی 60 روحانیون: 61 روشنفکران: 61 1- 2- زمینه‌های سیاسی 62 1- 3- زمینه‌های اقتصادی 62 2- فرآیند شکل‌گیری انقلاب مشروطه 62 3 - دلایل شکست مشروطه 63 4- آثار و پیامدهای مشروطه 64 خلاصه و نتیجه‌گیری 64 6. ایران در دوران حکومت پهلوی اوّل 65 مقدمه 65 أ- چگونگی به قدرت رسیدن رضاخان 66 1- عوامل داخلی 66 2 - عوامل خارجی 67 ب- ماهیت و ویژگی‌های حکومت 68 1- ویژگی‌های سیاسی 69 1- 1- تمرکز قدرت در دست شاه 69 1- 2- سرکوب شدید مخالفان 70 1- 3- سرکوب احزاب و نهادهای مدنی 70 1- 4- ممنوعیت فعالیت مطبوعات و رسانه‌های مستقل 70 1- 5- وابستگی به انگلستان 70 2- ویژگی‌های نظامی 71 3- ویژگی‌های اقتصادی 72 4- ویژگی‌های فرهنگی 75 4- 1- جایگزین کردن نظام آموزشی جدید (غربی) 75 4- 2- ایران‌گرایی و فارسی‌گرایی 75 4- 3- مقابله با مذهب و نهادهای مذهبی 75 4- 4- غرب‌گرایی 76 4- 5- شاه‌محوری 76 ج- سقوط رضاشاه 77 سرانجام رضاشاه 78 خلاصه و نتیجه‌گیری 78 7. ایران در دوران حکومت پهلوی دوّم 79 أ- چگونگی ظهور محمدرضاشاه 79 ب - ادوار حکومت و ویژگی‌های آن 80 دوره اول: (1332-1320) 81 1- ویژگی‌ها 81 3- حوادث و وقایع 81 1- اشغال ایران 81 علل اشغال ایران 81 پیامدهای اشغال ایران 82 2- بحران آذربایجان و کردستان 82 3- ملی شدن صنعت نفت 83 دلایل و زمینه‌های ملی شدن صنعت نفت 83 رهبران ملی شدن نفت 83 موارد اختلاف مصدق و کاشانی 84 4- کودتای 28 مرداد 1332 84 عاملان کودتا 84 آثار و پیامدهای کودتا 85 دوره دوم: (1357-1332) 86 1- ویژگی‌ها 86 1- ویژگی‌های سیاسی 86 1- 1- بازگشت به دوره استبداد رضاخانی 86 1- 2- تمرکز فوق العاده قدرت 86 1- 3- اجرای برنامه‌های امپریالیسم آمریکا 87 1- 4- سرکوب احزاب و گروه‌های سیاسی 87 1- 5- جلوگیری از فعالیت مطبوعات و روزنامه‌های مستقل 87 1- 6- پایه های قدرت پهلوی 88 2- ویژگی‌های فرهنگی 90 3- ویژگی‌های اقتصادی 92 4- ویژگیهای نظامی 95 سردرگمی مقامات آمریکا در برابر جنبش انقلابی مردم ایران 97 2- حوادث 97 1- لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی 98 2- انقلاب سفید (انقلاب شاه و ملت) 98 اصلاحات ارضی 99 3- قیام 15 خرداد 1342 100 4- کاپیتولاسیون 100 5- برگزاری جشن‌های مختلف 101 ج - روند حوادث منتهی به انقلاب 101 خلاصه و نتیجه‌گیری 104 بخش سوم: عوامل تعیین کننده 105 8. نقش مذهب(ایدئولوژی) در انقلاب اسلامی 107 مقدمه 107 أ- کارویژه‌های ایدئولوژی 108 ب- دین و سیاست از دیدگاه امام خمینی(ره) 109 1- دین 109 2- سیاست 109 ج- رابطه دین و سیاست از دیدگاه امام(ره) 110 د- نفی تفکر جدایی دین از سیاست از سوی امام(ره) 112 هـ - دلایل مخالفت امام با نظام سلطنتی 112 آسیب¬های نظام پهلوی از دیدگاه امام خمینی(ره) 113 1- آسیب‌های فرهنگی 114 2- آسیب‌های سیاسی – اجتماعی 114 3- آسیب¬های اقتصادی 114 4- آسیب¬های نظامی 114 و- ضرورت تأسیس حکومت اسلامی 114 1- ضرورت اجرای احکام اسلامی 115 2- استدلال به آیات قرآن 115 3- استدلال به روایات معصومین(ع) 116 4- استدلال به سیره معصومین(ع) 117 ز- ایدئولوژیهای مختلف قبل از پیروزی انقلاب اسلامی 118 1- ایدئولوژی چپ (مارکسیسم) 118 2- ایدئولوژیکی ناسیونالیسم 119 3- ایدئولوژی مذهبی 119 3- 1 – مقابله با تفکر جدایی دین از سیاست 119 3- 2- مخالفت با نظام سلطنتی 120 3- 3- ضرورت تأسیس حکومت اسلامی 120 3- 4- تعیین نوع حکومت 120 خلاصه و نتیجه‌گیری 120 9. نقش رهبری در انقلاب اسلامی 123 مقدمه: 123 الف – رهبری در عصر غیبت (ولایت فقیه) 123 1- فقه، فقیه، ولایت، ولایت فقیه 124 2- پیشینه تاریخی بحث ولایت فقیه 124 3- ویژگیهای رهبری در اسلام 125 4- تفاوت رهبری اسلامی (ولایت فقیه) و رهبری در سایر حکومتها 126 5- ادله ولایت فقیه 127 6- ادله عقلی ولایت فقیه 127 7- ادله نقلی ولایت فقیه 128 8- حدود اختیارات ولایت فقیه 130 ب- نقش رهبری در شکل‌گیری انقلاب اسلامی 131 1- زندگی‌نامه امام خمینی(ره) 131 1- از تولد تا مرجعیت (1281-1340هـ.ش) 131 دوره اوّل: کسب آگاهیهای علمی و سیاسی 131 فعالیتهای سیاسی امام در این دوره 132 دوره دوم: ورود امام به عرصه‌های علمی- سیاسی و اجتماعی 132 فعالیتهای امام در این دوره: 132 2- مرجعیت و رهبری انقلاب اسلامی (1357-1340) 133 1- اقدامات و فعالیتهای سیاسی امام در این دوره 133 2- امام در تبعید 133 2- 1- تبعید به ترکیه (13 آبان 1343 تا 13 مهر 1344) 133 2- 2- تبعید به عراق (13 مهر 1344تا 14 مهر 1357) 134 2- 3- اقامت در فرانسه (14 مهر 1357 تا 12 بهمن 1357) 134 3- امام و مهندسی جامعه پس از انقلاب اسلامی (1357 – 1368) 134 ج- نقش افکار و اندیشه‌های امام در وقوع انقلاب اسلامی 134 1- مخالفت با نظام سلطنتی موروثی 135 2- طرح نظریه ولایت فقیه 135 3- تعیین نوع حکومت 135 4- دیدگاه امام درباره غیبت امام عصر(عج) و تقیه 136 د- نقش ویژگیها و رفتار سیاسی امام در انقلاب اسلامی 136 خلاصه و نتیجه‌گیری 137 10. نقش مردم در انقلاب اسلامی 139 مقدمه 139 أ- نقش مردم در حکومتها 140 1- حکومتهایی که مردم در آن نقشی ندارند: 140 2- حکومتهایی که مردم در آن نقش محدودی دارند 140 3- حکومتهایی که مردم در آن نقش اساسی دارند 140 1- محاسن دموکراسی 141 2- معایب دموکراسی 142 ب- مردم سالاری دینی (دموکراسی دینی) 142 ج- آموزه‌های دینی درباره نقش مردم در سیاست 144 1- اصل شوری 145 2- اصل امربه معروف و نهی از منکر 145 3- اصل النصیحه لائمه المسلمین 146 د- نقش مردم در حکومت در اندیشه سیاسی امام خمینی(ره) 146 1- مشروعیت الهی (نصب) 147 2- مشروعیت مردمی( انتخاب) 147 3- مشروعیت دو گانه (الهی – مردمی) 147 هـ- نقش مردم در ساختار سیاسی جمهوری اسلامی از دیدگاه امام خمینی(ره) 148 نمودار ساختار سیاسی جمهوری اسلامی ایران بر طبق اندیشه سیاسی امام(ره) 150 و- نقش مردم در شکل‌گیری انقلاب اسلامی 151 خلاصه و نتیجه‌گیری: 152 11. نقش احزاب و گروههای سیاسی در انقلاب اسلامی 153 مقدمه 153 أ- مفاهیم و کلیّات 153 ب- دوره‌های تکوین احزاب در ایران 155 ج- تقسیم بندی احزاب و گروههای سیاسی ایران 155 1- جریان ملی‌گرا (ناسیونالیسم) 156 - نهضت آزادی ایران 158 2- جریان چپ (مارکسیسم) 158 2- 1- حزب توده ایران 159 2- 2- سازمان چریکهای فدایی خلق ایران 160 2- 3- سازمان مجاهدین خلق ایران / سازمان پیکار 161 د- جریان مذهبی مبتنی بر ایدئولوژی اسلام شیعی 163 1 – گروه فدائیان اسلام (1334-1324) 164 2 - حزب ملل اسلامی 165 3 - هیأتهای مؤتلفه اسلامی 165 4- روحانیت انقلابی 166 خلاصه و نتیجه‌گیری 168 بخش چهارم: تحولات سیاسی، اجتماعی پس از انقلاب اسلامی ایران 171 مقدمه: 173 12. آرمانها، دستاوردها و آسیب‌شناسی انقلاب اسلامی 175 مقدمه 175 أ- مفاهیم 175 1- آرمانها: 176 2- دستاوردها: 176 3- آسیب‌شناسی: 176 ب- آرمانها، دستاوردها و آسیب‌شناسی فرهنگی – اجتماعی 177 1- آرمانهای فرهنگی – اجتماعی 177 2- دستاوردهای فرهنگی – اجتماعی 177 3- آسیب‌شناسی فرهنگی – اجتماعی 178 ج- آرمانها، دستاوردها و آسیب‌شناسی سیاسی 179 1- آرمانهای سیاسی 179 2- دستاوردهای سیاسی 179 3- آسیب‌شناسی سیاسی 180 د- آرمانها، دستاوردها و آسیب‌شناسی اقتصادی 181 1 – آرمانهای اقتصادی 181 2- دستاوردهای اقتصادی 181 3- آسیب‌شناسی اقتصادی 182 خلاصه و نتیجه‌گیری 183 13. تحولات انقلاب اسلامی ایران در دوران بحران 185 مقدمه 185 - دولت موقت مهندس مهدی بازرگان: 185 - دولت دکتر ابوالحسن بنی‌صدر 187 - دولت شهید محمد علی رجایی و دکتر محمدرضا باهنر 188 - دولت آیت الله خامنه‌ای و مهندس میر حسین موسوی 189 أ- ویژگیهای دوران بحران: 189 1- وضعیت سیاسی دوران بحران 189 2- وضعیت اقتصادی دوران بحران 191 3- وضعیت فرهنگی دوره بحران 192 ب- حوادث و وقایع 193 1- تشکیل نهادهای انقلابی 193 1- کمیته انقلاب اسلامی 193 2- سپاه پاسداران انقلاب اسلامی 194 3- دادگاههای انقلاب 194 4- جهاد سازندگی 195 2- منازعات و شورشهای احزاب و گروههای سیاسی 195 2- 1- سازمان مجاهدین خلق 195 2- 2- پیکار 196 2- 3- حزب توده 196 2- 4- گروه فرقان 197 3- نقش گروهها در ناآرامیهای قومی 197 3- 1- شورشهای احزاب در کردستان 197 3- 1- 1- حزب دموکرات 198 3- 1- 2- حزب کومله 198 3- 2- تحرکات قومی با حمایت عراق در خوزستان 199 3- 3- ناآرامیهای حزب خلق مسلمان در تبریز 199 3- 4- ناآرامی در ترکمن صحرا 200 3- 5- ناآرامی در بلوچستان 200 4- اشغال سفارت آمریکا در تهران و پیامدهای آن 201 پیامدهای اشغال سفارت آمریکا 201 5- انقلاب فرهنگی 202 6- کودتای نوژه 203 چگونگی افشای کودتا 204 7- جنگ تحمیلی 204 7- 1- اهداف عراق در تجاوز به خاک ایران 204 7- 2- دلایل ادامه یافتن جنگ پس از فتح خرمشهر 205 خلاصه و نتیجه‌گیری 207 14. تحولات انقلاب اسلامی ایران در دوران تثبیت نظام 209 مقدمه 209 أ- وضعیت سیاسی، اقتصادی و فرهنگی این دوره 210 1- وضعیت سیاسی این دوره 210 2- وضعیت اقتصادی این دوره 210 3- وضعیت فرهنگی این دوره 212 ب- حوادث و وقایع مهم دوران تثبیت نظام 213 1- ماجرای مک فارلین (ایران – کنترا) 213 2- تأسیس مجمع تشخیص مصلحت نظام 214 3- شکل‌گیری احزاب و جناحهای سیاسی 215 4- تهاجم مجاهدین خلق (منافقین) در پایان جنگ 216 5- نامه امام خمینی (ره) به گورباچف 217 6- توطئه آیات شیطانی 217 7- بازنگری قانون اساسی 218 8- انتخاب و عزل آیت الله منتظری به عنوان قائم مقام رهبری 219 9- ارتحال امام خمینی(ره) و انتخاب آیت الله خامنه‌ای به رهبری انقلاب اسلامی 220 خلاصه و نتیجه‌گیری 221 15. تحولات انقلاب اسلامی ایران در دوران سازندگی 223 مقدمه 223 أ- انتخابات ریاست جمهوری بر اساس قانون اساسی جدید و پیروزی هاشمی رفسنجانی 224 ب- ویژگیهای این دوره 224 1- وضعیت سیاسی ایران در دوران سازندگی 224 2- وضعیت اقتصادی ایران در دوران سازندگی 227 3- وضعیت فرهنگی ایران در دوران سازندگی 229 ج- حوادث ووقایع مهم دوران سازندگی 230 1- تحریمهای آمریکا علیه ایران 230 1- 1– سیاست مهار دو گانه 230 1- 2- قانون داماتو 231 2- سیاست تنش‌زادیی در روابط خارجی 231 3- جریان میکونوس 232 4- تأسیس حزب کارگزاران سازندگی ایران 233 خلاصه و نتیجه‌گیری 234 16. تحولات انقلاب اسلامی ایران در دوران توسعه سیاسی 235 مقدمه 235 أ- انتخابات دوم خرداد 1376 235 ب – ویژگیهای این دوره 236 1- وضعیت سیاسی این دوره 236 2- وضعیت اقتصادی این دوره 238 3- وضعیت فرهنگی این دوره 239 ج- حوادث و وقایع: 240 1- قتلهای زنجیره‌ای 241 2- اصلاح قانون مطبوعات و حادثه کوی دانشگاه تهران 241 3- کنفرانس برلین و تعطیلی برخی روزنامه‌ها 243 4- گفتگوی تمدنها 244 خلاصه و نتیجه‌گیری 244

نصیری، محمد، تاریخ تحلیلی اسلام، قم: نشر معارف، 1379، ویراست دوم

فصل اول: مباحث مقدماتی تاریخ فصل دوم: محیط پیدایش اسلام فصل سوم: تاریخ پیامبر اسلام فصل چهارم: از سقیفه تا قتل عثمان فصل پنجم: نگاهی به حکومت امام علی(ع) فصل ششم: ایمه در دوره امویان فصل هفتم: ایمه در دوره عباسیان